نماینده ی دائمی ایران در سازمان ملل متحد ، در تاریخ دوم ماه مه ۱۹۸۳ ( ۱۲ اردیبهشت ۱۳۶۲ ) از دبیرکل سازمان ملل متحد تقاضا کرد که هیاتی را برای بازدید از مناطق مسکونی ( غیرنظامی ) که مورد هجوم نیروهای مسلح عراق قرار گرفته اند ، اعزام دارد . نماینده ی ایران تاکید کرد که اگر عراق هم ، همین دعوت را از هیات مزبور برای بازدید از مناطق مشابه در عراق به عمل آورد ، با استقبال دولت ایران روبه رو خواهد شد .

هیات مزبور در بیستم ماه مه ۱۹۸۳ ( ۳۰ اردیبهشت ۱۳۶۲ ) وارد تهران شد و پس از بازدید از مناطق مسکونی مورد هجوم عراق ، در تاریخ ۲۷ مه ۱۹۸۳ ( ۶ خرداد ۱۳۶۲ ) تهران را به قصد بغداد ترک کرد و سرانجام پس از بازدید از مناطق مشابه در عراق ، روز دوم ژوئن ۱۹۸۳ ( ۱۲ خرداد ۱۳۶۲ ) بغداد را ترک گفت . هیات مزبور پس از بازگشت ، گزارش خود را تقدیم دبیر کل سازمان ملل متحد کرد و وی نیز گزارش مزبور را طی شماره ی  ۱۵۸۳۸۸/۶ در بیستم ژوئن ۱۹۸۳ ( ۳۰ خرداد ۱۳۶۲ ) به شورای امنیت فرستاد . این گزارش به روشنی  دلالت دارد که :

1. رژیم بغداد پس از تصرف هریک از مناطق ایران ، « سیاست زمین سوخته « را به مورد اجرا گذارده است .
2. رزیم بغداد پس از تصرف مناطقی نظیر سرپل ذهاب ، هوزگان (هویزه )، خرم شهر و مناطق دیگر از این قبیل ، مناطق مسکونی را با به کارگیری مواد منفجره و وسایل مهندسی ، نابود کرده است . به طوری که گزارش هیات بین المللی حکایت دارد ، غالب این شهرها و مناطق از سوی رژیم بغداد « ریشه کن » شده است و حتا در برخی از این مناطق ، درخت ها را نیز نابود کرده اند .
3. گروه هایی از مردم غیرنظامی را ( به ویژه مردم عرب زبان مناطق اشغالی ) را کشته و یا به اسارت برده اند که تاکنون از سرنوشت اسیران خبری در دست نیست .
4. اکثریت قریب به اتفاق مناطقی که حکومت بغداد در آن « سیاست زمین سوخته » را به مورد اجرا گذارده است ، نه مناطقی نظامی بوده اند و نه مناطق مهم اقتصادی .
5. تمامی اموال مردم و وسایل تاسیسات عمومی این مناطق مورد غارت نیروهای متجاوز قرار گرفته اند .
6. در بسیاری از این مناطق ، نیروهای رژیم بغداد برای کشتار مردم غیرنظامی از بمب های خوشه ای استفاده کرده اند .
7. هیات بین المللی بسیاری از مناطق ویران شده در اثر بمباران های هوایی و حملات موشکی و توپخانه ای از سوی حکومت بغداد را مناطق غیرنظامی اعلام کرده است .
8. هیات بین المللی کلیه ی مناطق واقع در قلمرو حکومت بغداد را که آن رژیم خواستار بازدید آنها بوده است ، مورد بازدید و بازرسی و بررسی قرار داده است .

 به طور کلی ، نظر هیات مزبور به موجب گزارش تفصیلی تقدیمی به دبیرکل سازمان ملل متحد که عینا برای شورای امنیت و دو کشور ذیربط ( ایران و عراق ) نیز ارسال شده است ، این است که:

مناطق معرفی شده از سوی عراق به سبب نزدیکی بسیار و فاصله ی اندک با مناطق « نظامی و مهم اقتصادی » مورد حمله هوایی و یا توپخانه قرار گرفته اند که برخی از این حملات به نزدیک ترین محل های جنبی آن مناطق اصابت نموده است .

      ۹. گزارش هیات بین المللی دلالت دارد که هیچ یک از مناطق مسکونی و غیرنظامی « قلمرو عراق » مورد هدف و                 هجوم نیروهای زمینی و هوایی ایران نبوده است .

     ۱۰.هیات بین المللی گزارش نموده است که شهرهایی از قبیل آبادان ، همچنان مورد هجوم و حملات آتشبارهای رژیم         بغداد می باشد . گزارش هیات مزبور دلالت دارد که مناطق مورد حمله ی متمادی هواپیماها ، موشک ها و آتشبارهای       « رژیم عراق » ، غالبا مناطق مسکونی و غیرنظامی ( مدارس و حتی بیمارستان ها ) می باشد .

اکنون بخشی از گزارش سازمان ملل متحد را در چندین منطقه که مورد تجاوز و یورش رژیم بغداد قرار گرفته است ، به عنوان نمونه ای از گزارش مبسوط هیات مزبور درج می نماییم .

ضرور به تذکر است که این قسمت از گزارش هیات ، زیر عنوان « مشاهدات » هیات در گزارش منعکس شده است  :

« موسیان  

هیات به جای اینکه به مهران  که در برنامه پیش بینی شده بود برود ، به موسیان و دهلران رفت . مقامات ایرانی ، رفتن به مهران را به علت این که اخیرا مناطق مین گذاری شده در آنجا پیدا شده بود ، خطرناک تشخیص داده بود . برای هیات مسلم شده که قسمت اعظم شهر ریشه کن شده . در بقیه ی محله ها بعضی ساختمان ها که هنوز سرپا بودند ، شدیدا آسیب دیده و قابل تعمیر نبودند . یکی از خانه های بازرسی شده به نظر رسید که به وسیله مواد منفجره ی بسیار قوی ریشه کن و تخریب شده است .

هیات عقیده دارد که ساختمان هایی که هنوز سرپا بودند به وسیله ی شلیک مستقیم توپخانه آسیب دیده و در بعضی موارد ، آسیب در اثر انفجار مواد منفجره ی قوی که در محل کار گذارده شده ، بوده است . معذالک در محله ای که کاملا از بین رفته بود ، وسعت خرابی می تواند این تصور را بدهد که از مواد منفجره و وسایل مهندسی نیز استفاده شده است .

دهلران

… بر اساس آنچه هیات مشاهده کرد ، حدود پنجاه درصد شهر شدیدا آسیب دیده ، به طوری که مرمت و به صورت عادی درآوردن آن مقدور نیست . تقریبا بقیه ی ساختمان های باقی مانده به نظر می رسد که خسارات ناشی از بمباران های هوایی و شلیک توپخانه بوده است …

آبادان

… با وجود آن که عملیات بازسازی شروع شده بود ، قسمت اعظم شهر خالی از سکنه بود و قطعی بود که تیراندازی به شهر ادامه خواهد داشت .

تقریبا در ساعت ۹ روز ۱۳ مه ۱۹۸۳ ، در حین بازدید اولین بیمارستان ، صدای تیراندازی وسیله ی توپخانه و خمپاره انداز ، از دور شنیده می شد . موقعی که هیات در خرمشهر بود ، اطلاع داده شد که سه خمپاره به تاسیسات آبادان اصابت کرده و یکی دیگر در شهر ، در نزدیکی بیمارستانی که مورد بازدید قرار گرفته بود ، افتاده است .

بر اساس آنچه مشاهده شده ، هیات تصور می کند دلایل کافی برای تشخیص اینکه شهر مورد حملات مداوم قرار گرفته ، وجود داشت . واضح بود که خرابی های حاصله ناشی از بمباران هوایی ، گلوله باران های توپخانه و خمپاره اندازها و تیراندازی و شلیک های مستقیم بود .

ویرانی های جنگ در خرمشهر .
محمود کلاری ، عکاس و فیلمبردار که برای عکاسی و ثبت رویدادهای جنگ به خرمشهر رفته بود ، در عکس دیده می شود .
عکسی از محمد فرنود

خرمشهر

شهر در مرز شط العرب [ اروندرود ] و در امتداد رودخانه ی کارون قرار دارد . هیات از هر دو طرف شهر بازدید کرد . قسمت جنوبی که اشغال نشده بود ، به شدت در اثر بمباران های هوایی و گلوله های توپخانه ی آسیب دیده . مع الوصف وضعیت و وسعت ویرانی ها موید آن بود که صرف نظر از بمباران های هوایی و گلوله باران های هوای و گلوله باران های توپخانه ، از مواد منفجره ی بسیار قوی و وسایل مکانیکی برای تخریب شهر استفاده شده … بر اساس ملاحظات خسارات و خرابی ها که تقریبا تمام شهر متحما آن شده بود ، به نظر هیات آن قسمت از ساختمان های آسیب دیده که هنوز سرپا بودند ، نشان می داد که خرابی ها بر اثر پرتاب نارنجک و خمپاره ها و بمباران های شدید در جریان جنگ بوده است و در آن قسمت که شهر کاملا از بین رفته ، مسلم است که از وسایل دیگری از قبیل مواد منفجره و سیار قوی و وسایل مکانیکی مهندسی استفاده شده است …

هویزه ( هوزگان )

هیات مشاهده کرد که شهر کاملا با خاک یکسان شده و تنها دو ساختمان باقی مانده و حتی هیچ درختی باقی نمانده بود … به علت کمی وقت ، هیات نتوانست قطعات باقی مانده مربوط به بمب ها یا خمپاره ها را بررسی و نوع آنها را شناسایی کند . معذالک به عقیده ی هیات ، وضعیت موجود در زمان بازرسی نشان می داد که شهر نه تنها وسیله ی بمباران و یا گلوله باران مستقیم خراب شده  بلکه برای تخریب شهر از مواد منفجره ی قوی و وسایل مکانیکی مهندسی نیز استفاده شده است …

سوسنگرد

هیات زمان کوتاهی در شهر توقف نمود و نتوانست به استثنای یک قسمت کوچک ، بقیه ی شهر را بازرسی کند . با آنکه ساختمان های زیادی که آسیب دیده باشند ، مشاهده نکرد ، مع الوصف از وسعت بازسازی و تعمیرات و تجدید ساختمان ها  که انجام شده یا در دست اقدام است ، آسیب های اعلام شده در اثر جنگ را تایید می کند . باید متذکر شد که آخرین برخورد در این شهر حدود یک سال قبل بوده است …

سرپل ذهاب  

شهر تقریبا خالی از سکنه بود . بر اساس مشاهدات هیات ، شهر متحمل خسارات بسیار مهم شده و تقریبا تمام ساختمان هایی که به وسیله ی هیات بازدید شد ، به درجات مختلف دچار آسیب شده بودند . خسارات وارده به نظر می رسد که در اثر بمباران های هوایی و گلوله باران های زمینی بوده است . »

اکنون به مشاهدات هیات مزبور در مورد چند منطقه که دولت عراق به عنوان مناطق آسیب دیده توسط حملات هوایی و یا توپخانه ی ایران معرفی نموده است ، اشاره می کنیم :

« ماندلی

… یک ساختمان دچار آسیب غیرقابل مذمت شده بود . یک خانه در کنار شهر به وسیله ی بمب خراب شده بود . به هیچیک از قسمت های شهر که به هیات نشان داده شد ، خسارت غیرقابل مرمت وارد نشده بود …

خانقین

… در منطقه ی مسکونی اطراف شهر که در سپتامبر ۱۹۸۰ مورد حمله قرار گرفته ، چهار خانه به سختی آسیب دیده و سه خانه ی دیگر مقدار کمی دچار خسارت شده . تصفیه خانه ی مجاور و منطقه ی مسکونی مجاور آن متحمل خسارات سنگینی نشده اند . مواضع نظامی زیادی در این منطقه دیده می شود . به عقیده ی هیات ، تصفیه خانه ، هدف اصلی حملات بوده …

ال فاو

… در جریان بازرسی مشاهده شد که حدود ۴۰ مخزن بزرگ نفت در نقاط مختلف شهر قرار دارد که اکثر آنها کاملا از  بین رفته یا خسارت دیده اند . به عقیده ی هیات ، تاسیسات نفت هدف اصلی حملات بوده است …

ابدال خضیب

… هیات به یک مدرسه در شهر هدایت شد . سقف ساختمان در اثر شلیک گلوله خسارت دیده ، مدرسه در حدود پنج کیلومتری جنوب غرب کارخانه واقع شده بود . هیات هم چنین از کارخانه که در اوایل جنگ آسیب فراوان دیده ، بازدید کرد . به عقیده ی هیات ، کارخانه هدف اصلی حملات بوده و شهر در اثر برخورد تیرهای اتفاقی مورد خسارت قرار گرفته … » [۱ ]

پی نوشت :

1. Nations Unies , Conseil  de  Securite – Distr.Generale S/ 1583 , 20 juin 1983- Francais , Originale : Anglais

برگرفته از : کتاب قرارداد الجزایر و پیامدهای آن ، پژوهش : هوشنگ طالع ، لنگرود ، انتشارات سمرقند ، چاپ اول از ویرایش سوم ، ۱۳۸۹ ، صفحه ی ۳۱۰ – ۳۰۶ .