اقدام گشت ارشاد در بازداشت و پس از آن درگذشت شاد‌روان مهسا (ژینا) امینی در بیمارستان کسری، بازتاب بسیار گسترده‌ای در محافل اجتماعی و رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی داخل و خارج از کشور داشت. بنا بر گزارش‌های در دسترس، این خانم جوان همراه خانواده سفری کوتاه به تهران داشته‌اند که در ایستگاه متروی حقانی بازداشت می‌شوند و با وجود حضور نزدیکان و دخالت آنان، مأموران حاضر به آزاد‌کردن نام‌برده نشده و وی را به مقر پلیس ارشاد منتقل می‌کنند. پس از آن حادثه‌ای برای وی روی می‌دهد و به بیمارستان کسری منتقل می‌شود و در نهایت، در بیمارستان کسری فوت می‌کند. خاندان و خانواده این مرحومه از شهروندان خوشنام و معتمد سقزی هستند که مردم‌داری، اخلاق و دیانت آنان زبانزد همشهری‌ها‌ست.

مهسا امینی (عکس از پایگاه خبرآنلاین)

۱. پلیس در اقدامی دیرهنگام و سه روز پس از بروز رویداد، اقدام به انتشار بخش کوتاهی از فیلم‌های دوربین مداربسته کرد. آنچه در فیلم نمایان است، حضور تعداد زیادی از بانوان است که در سالن گشت ارشاد کمیتۀ خیابان وزرا حضور دارند. مشخص نیست این تعداد بازداشتی که در سالن گشت ارشاد وزرا مستقر هستند، طی چند ساعت به این مکان آورده شده‌اند و در روز چند نوبت افراد بازداشتی برای «آموزش و ارشاد» به این مکان منتقل می‌شوند؟ آیا در مکان‌های دیگری در سطح شهر تهران هم چنین «آموزش و ارشاد»ی برای افراد بازداشتی گشت ارشاد برقرار است؟ بر این مبنا، روزانه چند نفر از بانوان به این مکان‌ها برده می‌شوند؟ در همین راستا باید پرسید، آیا این نوع برخوردها و مواجهه با موضوع در ماه‌های گذشته، موجب شده تا انتقال افراد به این مکان‌ها روند کاهشی داشته باشد؟ یعنی اثرات اجتماعی مشهودی در پی داشته است؟ یعنی اقدام پلیس در ‌این‌باره موجب شده تا روند موضوع در سطح ملی کاهشی باشد؟

۲. آنچه در فیلم مشهود است، این است که پوشش مرحومه خانم امینی پوششی معمول است؛ مانتوی بلند و پوشش سر متعارف که امروزه در میان بسیاری از زنان در سطح کشور رایج است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر این اساس، حتی با مقیاس‌های سلیقه‌ای موجود هم که درباره آن اما و اگر وجود دارد، مشخص نیست چرا این خانم بازداشت شده است؟

۳. این حادثه از همان روز نخست بازتاب اجتماعی و رسانه‌ای بسیار وسیعی داشت، اما با وجود بازتاب بسیار گسترده این موضوع، در ارائۀ توضیحات واکنش فوری، مناسب و کارشناسی‌شده‌ای روی نداد. سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی نیز هیچ میزگرد و بررسی بی‌طرفانه‌ای از موضوع را پخش نکرد و فضا را برای رسانه‌های رقیب مهیا کرد تا روایت خود را عرضه کنند. در این فضا، سرمایۀ اجتماعی به‌ شدت فرسوده شده و بر نارضایتی عمومی افزوده می‌شود.

‌۴. ورود طیف گسترده‌ای از چهره‌های شناخته‌شده در سطح ملی به موضوع از‌ جمله سیاست‌مداران، ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان و برخی روحانیان نشانۀ حساسیت وجدان جمعی به رویداد منتهی به فوت خانم امینی و اصل موضوع گشت ارشاد است. آیا متولیان امر در سیاست‌گذاری صورت‌گرفته در ‌این ‌باره، مطابق با نظر و درخواست اکثریت شهروندان یا اطلاع از افکارسنجی‌های ملی چنین سیاستی را بنیان‌ گذاشته‌اند؟ حتی مشخص نیست نیروهای میدانی نیز چه نظر و ارزیابی‌ای دربارۀ کاری که به نیروی انتظامی محول شده است، دارند؟ آیا اکثریت نیروی میدانی از این روند راضی است؟

۵. از قول ستاد امر به معروف خبری رسانه‌ای شد که ۶۰ درصد زنان کشور حجاب مطابق سلیقۀ حاکم ندارند. اگر چنین امری درست باشد، آیا روش مواجهه با این پدیدۀ اجتماعی که ابعادی گسترده دارد از طریق گشت انتظامی است؟ آیا پیامدها و کارکردهای گشت ارشاد مورد بررسی دقیق و کارشناسی قرار گرفته است؟

۶. درگذشت خانم ژینا امینی فشار روانی و شوک بزرگی بر بخش مهمی از جامعۀ ایرانی وارد کرد. استمرار چنین وضعیتی، تاب‌آوری اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. در کنار مسائل جدی و بزرگی مانند وضعیت معیشت، اقتصاد و بی‌کاری جوانان و مهاجرت نیروی متخصص کشور که این روزها کشور با آن دست ‌به‌ گریبان است، بروز چنین رویدادهایی می‌تواند کارکردهای دیگری بیابد. افزون بر آنکه حقوق شهروندی نیز در سایۀ چنین رویکردی با چالش‌های بسیاری رو به‌ رو می‌شود. تجدیدنظر در سیاست‌های پرهزینه بخشی از نیازهای حکمرانی است. اصرار بر سیاستی مسئله‌ساز چه کارکردی جز تشدید شکاف‌های موجود در پی دارد؟

برگرفته از : روزنامۀ شرق، ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ (با ویرایش)