پیامدهای مصرف خودسرانه ی دارو چیستند ؟

«مصرف خودسرانه ی دارو » به این معنی است که بیمار بی دستور پزشک یا داروساز ، خود دارویی را برای درمان بیماری خود مصرف کند . این کار  ، جدا از اینکه نشانه ی بی سوادی چنین بیماری است و نشان می دهد که او معنای « دانش پزشکی » را نمی داند ، می تواند زمینه ساز زیان های جسمی و روحی بیمار شود و گاهی او را بکشد .

در میان داروها، داروهای مسکن و آنتی‌ بیوتیک، بیشتر از سوی بیماران خودسرانه مصرف می شوند . نزدیک به ۱۰ تا ۲۰ درصد بیماران بستری شده در بیمارستان ها کسانی هستند که خودسرانه ، دارویی را مصرف کرده اند و با وخیم شدن حالشان در بیمارستان بستری شده اند . امروزه ما در عصری زندگی می کنیم که پزشکی و کشف داروها پیشرفت چشمگیری داشته است و داروهای تازه و خوبی برای درمان برخی از بیماری ها ساخته شده است که در چند دهه پیش و یا حتی در چند سال گذشته ، اثبات شده بود که دچارشدن به آنها ، بیمار را می کشت .

وضعیت بحرانی در مصرف خودسرانه ی دارو

امروزه از تجویز غیرمنطقی دارو به عنوان یک بحران یاد می شود و دست اندرکاران دستگاه سلامت جامعه نیز چنین عقیده ای دارند ، اما روشن نیست که چرا با اینکه مسئولان از وجود چنین مشکلی آگاه هستند ، چرا همچنان مصرف خودسرانه ی دارو در کشورمان افزایش می یابد . مصرف بیش از اندازه ی نسل سوم «سفالکسین‌«ها ، هم خوراکی و هم تزریقی ، باعث شده‌ است در بسیاری از بیماری های ساده که در گذشته با آنتی بیوتیک ‌های ارزان قیمت درمان می ‌شد ، دیگر با آنتی ‌بیوتیک‌های گران نیز نتوان آنها را درمان کرد . بررسی ها و پژوهش ها نشان می دهند که بروز ۳۰ درصد از عوارض دارویی در کشور ناشی از صرف داروهای تزریقی است. ویژگی بارز شیوه های درمان دارویی در ایران، مصرف بیش از اندازه ی داروهای تزریقی است. به طوری که سرانه ی مصرف داروهای تزریقی در ایران تا حدود ۴/۱۱ رسیده است. این رقم ۴ برابر سرانه ی مصرف این قبیل داروها در کشورهای در حال توسعه است. بیشتر داروسازان و پزشکان بر این باورند که علت بروز مصرف غیرمنطقی دارو در کشور، ناشی از دسترسی آسان مردم به دارو و همچنین خرید داروهای آنتی بیوتیک بدون داشتن نسخه است. بسیار دیده می شود که کسانی به پیشنهاد دوستان و آشنایانی که هیچگونه شناخت و دانش پزشکی ندارند ، از داروهایی استفاده می کنند که هیچ ضرورتی برای استفاده از آنها نیست و این کار می تواند عوارض ناگواری به دنبال داشته باشد. متاسفانه میزان مراجعات مردم به پزشکان در کشورمان بالا است، به گونه ای که ایران به لحاظ مصرف دارو جزو ۲۰ کشور نخست دنیا است و در آسیا پس از چین مقام دوم را دارد.

داروی ضدمیکروبی چیست؟

داروهای ضدمیکروبی داروهایی هستند که برای درمان عفونت هایی به کار می روند که توسط میکروارگانیسم هایی مانند باکتری، قارچ، انگل و ویروس ایجاد شده اند. ساخته شدن این داروها یکی از مهم ترین پیشرفت ها در زمینه ی بهداشت است و در طی ۷۰ سال گذشته توانسته است جان میلیون ها انسان را از مرگ نجات دهد. داروهای ضدمیکروبی شامل آنتی بیوتیک ها، ضدقارچ ها، ضد انگل ها، داروهای شیمی درمانی و ضدویروس ها هستند. اگر امروزه ما زندگی طولانی تر و سالم تری داریم ، به این سبب است که داروهای سودمند و موثری از جمله داروهای ضدمیکروبی برای درمان بیماری ها در دسترس هستند. تا پیش از از ساخته شدن داروهای ضدمیکروبی در دهه ی ۱۹۴۰ میلادی ، مردم با دچارشدن به بیماری های عفونی می مردند .

دارو ، خوراک انرژی زا نیست . هیچگاه چند دارو را با هم نخوریم .

امروزه ما نمی توانیم جهانی را بدون وجود داروهای ضدمیکروبی تصور کنیم ؛ اما رفتار به گونه ای است که کم کم ما در آستانه از دست دادن « داروی ضدمیکروبی » هستیم. مصرف و کاربرد نادرست و بی رویه ی این داروها در پزشکی و دامپروری در ۷۰ سال گذشته ، تعداد و گونه های میکروب هایی را که در برابر این داروها مقاوم شده اند ، افزایش داده است . مقاوم شدن میکروب ها در برابر داروهای ضدمیکروبی ، زمینه سازافزایش مرگ ها، ناتوانی و آسیب بیشتر و افزایش هزینه های درمانی و بهداشتی شده است.

«مقاومت دارویی » چیست؟

مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها ، ضدویروس ها ، ضد انگل ها و ضدقارچ ها را «مقاومت دارویی» می نامند . هنگامی این مقاومت روی می دهد که میکروارگانیسم هایی مانند باکتری، ویروس، قارچ و انگل به گونه ای تغییر می کنند که داروهایی که پیش از آن برای درمان عفونت های چرکزای حاصل از آنها استفاده می شد ، نمی توانند آنها را درمان کنند . مقاوم شدن میکروارگانیسم ها نسبت به بیشتر داروهای ضدمیکروبی یک نگرانی و یک تهدید بزرگ است ؛ زیرا یک عفونت مقاوم ممکن است کشنده باشد، به دیگران منتقل شود و گسترش پیدا کند و باعث تحمیل هزینه های سنگین به افراد و جامعه شود. وقتی مقاومت به داروهای خط اول ایجاد می شود ، شیوه های درمانی پیچیده و پرهزینه را باید به کار گرفت . در واقع «مقاومت میکروارگانیسم در برابر دارو » دستاوردهای پزشکی را نابود می کند . اگر داروهای ضدمیکروبی موثری برای درمان و پیشگیری از عفونت ها در دسترس نباشند ، موفقیت درمان هایی همچون پیوند اندام ها، شیمی درمانی و جراحی های مهم ممکن است به خطر بیفتد .

چگونه یک مقاومت دارویی به وجود می آید ؟

« مقاومت ضد دارویی» با استفاده ی نادرست و نامناسب از داروها به آسانی پدید می آید . برای نمونه ، هنگامی که پزشک برای درمان یک آلودگی میکروبی داروی کافی تجویز نمی کند و یا بیمار همه ی داروی تجویزشده را مصرف نمی کند. کیفیت پایین دارو، داده شدن یک داروی آنتی بیوتیک به جای داروی دیگر ، پیشگیری نکردن و انجام ندادن اقدام های لازم برای مهار عفونت نیز می توانند به گسترش و پیشرفت «مقاومت دارویی» کمک کنند. عامل هایی که سبب ایجاد مقاومت دارویی می شوند ، اینها هستند :

هر دارو باید در جعبه یا قوطی ویژه ی خود نگاهداری شود ؛ وگرنه به میکروب های دست و دیگر چیزهایی که با آن تماس پیدا می کند ، آلوده می شود .

۱. کم یا زیاد خوردن دارو

۲. ضعف اقدامات پیشگیری و مهار عفونت

۳. نبود نظارت کافی برای تامین کیفیت و فراهم آوری داروها در کارخانه های داروسازی و داروخانه ها

۴. فقدان یا ناتوانی دستگاه های پایش و مراقبت

می توان گفت دو عامل باعث افزایش و گسترش مقاومت به داروهای ضدمیکروبی می شوند : ۱. مصرف بیش از اندازه و مصرف نادرست داروهای ضدمیکروبی و ۲. گسترش و انتشار ارگانیسم های مقاوم در میان افراد، جامعه و کشورها

بنابراین مبارزه با مقاومت به داروهای ضدمیکروبی از دو راه باید انجام شود : ۱. بهبود مصرف داروهای ضدمیکروبی ۲. جلوگیری از انتقال ارگانیسم های مقاوم در برابر دارو

برگرفته از : http://absbd.blogfa.com/post-46.aspx ( با ویرایش )