‌درگیری مرزی هفتۀ گذشته میان مرزبانان ایرانی و نیروهای طالبان در منطقۀ مرزی نیمروز بار دیگر موضوع حساسیت‌برانگیز دیوارکشی مرزی را به افکار عمومی کشاند. درحالی‌که دیوارکشی در مرزهای شرقی کشور، به‌ویژه در مرز افغانستان توسط ایران و دیوارکشی مرزی توسط ترکیه در مرزهای شرقی آن کشور یعنی مرز با ایران، به واقعیت مبدل شده و در بخش وسیعی از مرزها به انسداد ارتباطات مرزی مبدل شده است. نگرانی‌های امنیتی یکی از مهم‌ترین دلایل روی‌آوردن برخی کشورها برای کشیدن حصار یا دیوار در بخش‌های مرزی است. این شیوۀ امنیتی عمری طولانی و چندهزارساله دارد. دیوار چین برای ممانعت از هجوم مغول‌ها سده‌های متمادی کارکرد داشت و دیواری که ایرانیان در دورۀ ساسانی در دربند (یکی از شهرهای داغستان روسیه کنونی) برای مقابله با هجوم خزرهای یهودی و هون‌ها ساختند نیز دوره‌ای طولانی موجب امنیت در بخش‌های شمالی ایران شده بود. در روزگار کنونی نیز کشورهایی مانند آمریکا و برخی کشورهای اروپایی به دلایل مختلفی کشیدن دیواری مانند دیوار جنوب آمریکا با مرز مکزیک یا دیوار برلین میان دو بخش شهر در دورۀ تقسیم آلمان به آلمان غربی و شرقی را تجربه کرده‌اند. هند، پاکستان، بنگلادش، عربستان و شماری دیگر از کشورها نیز ساخت دیوار مرزی را در دوره‌ای آزموده‌اند. ترکیه دیواری با عرض تقریبی چهار متر که به برج‌های دیده‌بانی، دوربین‌ها، نورافکن و کنترل‌های دیجیتالی مجهز است، احداث کرده است. مسئولان ترکیه هدف از دیوارکشی در مرز ایران را جلوگیری از انواع قاچاق، مبارزه با تروریسم به‌ویژه پ.ک.ک، مهاجرت غیرقانونی، تأمین امنیت مرزی و آرامش شهروندان ترکیه اعلام کرده‌اند.

۱. اینکه در دهۀ ۸۰ خورشیدی دیوارکشی به دلایل امنیتی و با صرف هزینه‌ها و بودجه و پول فراوان آغاز و سپس تکمیل شده است، نمی‌توان با اصل آن در شرایط  موجود مخالفت کرد. هرچند مسئولان عالی‌رتبه استانی در سال‌های گذشته مخالفت خود با این روند را رسانه‌ای کرده بودند، اما در شرایط حاضر باید پرسید که چرا دیوار مرزی با افغانستان به شکلی ساخته شده که صدها هکتار از اراضی کشاورزی و زمین‌های مردم و خاک کشور در آن سوی دیوار قرار گرفته است ؟

 اگر موانع طبیعی مثلا بستر رودخانه موجب چنین اقدامی شده آیا با کاری کارشناسی‌شده امکان میله‌گذاری مرزی و مشخص‌کردن حدود مرزهای کشور در سال‌های اخیر میسر نبود ؟ چرا این اقدام به‌درستی صورت نگرفته است ؟ یکی از مسئولان محلی دربارۀ رویداد اخیر توضیح می‌دهد که : «ماجرا از این قرار است که در سال‌های گذشته در داخل خاک ایران و در چند‌صدمتری مرز با افغانستان دیوارهایی برای مقابله با قاچاقیان و اشرار کشیده می‌شود؛ امروز برخی از کشاورزان ایران با عبور از این دیوارها ولی در داخل مرزهای ایران حضور داشته‌اند، اما به‌واسطۀ وجود این دیوارها نیروهای طالبان تصور می‌کنند که به مرز آنها تجاوز شده است». اگر میله‌گذاری مرزی صورت گرفته بود، با تغییر ساختار قدرت در افغانستان آیا هر گروه جدیدی که در افغانستان حاکم شوند متوجه حدود مرزهای دو کشور نخواهند شد؟ بنابراین ضروری است برای پیشگیری از رویداد مشابه و نیز حفاظت از جان ایرانیان و نیز پیشگیری از هر نوع ادعای سرزمینی توسط گروهی که به قواعد دنیای امروز چندان آشنا نیستند و به آن نیز باوری ندارند، در جایی که از نظر فنی میسر است، دیوار تخریب و به نقطۀ صفر مرزی برده شود و در دیگر نقاط، میله‌گذاری مرزی شود و حدود دقیق مرزهای کشور در مرزهای شرقی و غربی مشخص شود. البته برخی گزارش‌های تأییدنشده نیز حاکی است چنین مشکلاتی در مرزهای غربی نیز بروز کرده و برخی اماکن مرزبانی ایران و ترکیه به دقت درون مرزهای دو کشور جایابی، مکان‌یابی و تعریف نشده و ضروری است کارشناسان و مسئولان امر دراین‌باره هم روشنگری لازم را داشته باشند و در صورت درستی این ادعا، برای حفظ تمامیت سرزمینی کشور با دقت و جدیت اقدام کنند تا دیگر نیروهای طالب و دیگران به خود اجازه ندهند نسبت به خاک ایران ادعایی داشته باشند.

۲. با توجه به اینکه بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی و حتی مزار شهدای کشور در آن سوی دیوار مرزی با افغانستان قرار گرفته است، برای ارائۀ تسهیلات به کشاورزان و اهالی منطقه اقدامات لازم تأمینی انجام شود و در صورت نیاز با جدیت از جان و منافع ایرانیان دفاع صورت گیرد. تسهیل تردد مردم منطقه در تمام ساعات شبانه‌روز از درخواست‌های کشاورزان منطقه است که باید مورد توجه قرار گیرد.

۳. دیوار مرزی، افزون بر کارکردهای امنیتی و پیشگیری محدود از وقوع اقدامات تروریستی، قاچاق و تردد غیرمجاز، می‌تواند اثرات مخرب دیرپایی بر محیط زیست داشته باشد. فرسایش یا تغییر اکوسیستم و برهم‌زدن چرخۀ هیدرولوژیک و اثرات تخریبی بر آبراه‌ها و گذرگاه‌های آبی، به‌خطرافتادن حیات جانوری از طریق موانع برای جابه‌جایی جانوری و تخریب زیستگاه‌های حیوانی و به دونیم کردن تنوع زیستی در دو سوی مرز و حتی اثرات منفی بر گردشگری، از ‌جمله مسائلی است که در پی احداث دیوار مرزی می‌تواند محیط زیست، زندگی و سلامت شهروندان را تحت تأثیر قرار دهد.

برگرفته از : روزنامۀ شرق، شمارۀ ۴۱۶۱ ، یکشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۰ (با ویرایش)