نقشه ای از جنوب قفقاز که موقعیت گذرگاه ادعایی موسوم به «دالان زنگه زور» را نشان می دهد .

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: منطقۀ قفقاز جنوبی از دیرباز محل رقابت قدرت‌هایی چون ایران، روسیه و عثمانی بوده است. پس از فروپاشی شوروی و استقلال آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، این منطقه با ورود اروپا و آمریکا و درگیری قره‌باغ به صحنۀ رقابت جهانی تبدیل شد. پس از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ و تسلط آذربایجان، تنش‌ها بر سر کریدور زنگزور، که آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند، بالا گرفت. ایران مخالف این طرح است، اما سازمان کشورهای ترک و ناتو از آن حمایت می‌کنند. پیشنهاد اخیر آمریکا برای کنترل صدسالۀ کریدور توسط شرکتی خصوصی، پیچیدگی‌های منطقه را افزایش داده است. در این ارتباط با احسان موحدیان کارشناس مسائل قفقار گفتگویی داشته‌ایم .

احسان موحدیان، کارشناس مسائل قفقاز دربارۀ حضور آمریکا برای ایجاد کریدور زنگزور به خبرنگار مهر گفت: روزهای اخیر در قفقاز جنوبی شاهد تحولاتی بودیم که باید این تحولات مورد توجه دستگاه دیپلماسی و رسانه‌های جمهوری اسلامی ایران باشد. همزمان با حضور الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در ترکیه مذاکرات دوجانبه ای بین نیکول پاشینیان و رجب طیب اردوغان و الهام علی اف و اردوغان اتفاق افتاد. همچنین پاشینیان و علی اف در ابوظبی دیدار کرده و مذاکرات پنج – شش ساعته ای برای انعقاد قرارداد صلح داشتند. اخبار جسته و گریخته ای از مذاکرات مورد اشاره منتشر شده که جای نگرانی دارد. تحولات به صورت مستقیم بر روی منافع اقتصادی و امنیت جمهوری اسلامی ایران تاثیرگذار است و ممکن است باعث خفگی ژئوپلیتیک ایران بشود.

وی افزود: از طرفی شاهد درگیری‌هایی بین علی اف و پوتین بر سر لابی ای که آذربایجان در روسیه دارد، هستیم. آنها در تلاش هستند ساختارهای سیاسی- امنیتی روسیه را تحت تأثیر و کنترل قرار بدهند و در این زمینه، انگلستان و رژیم صهیونیستی نیز سهیم هستند. این امر باعث شده است پوتین با مهاجران آذربایجانی برخورد بکند. از سوی دیگر، رسانه‌های آذربایجان ضرورت پیوستن این کشور به پیمان ناتو را طرح می‌کنند. سخنان سفیر آمریکا در ترکیه که از آمادگی اجاره کردن ۱۰۰ سالۀ مسیری که قرار است کریدور زنگزور از آن عبور کند، خبر داده، توجهات را به خود جلب کرده است. او گفته است، این کریدور توسط یک شرکت آمریکایی اداره خواهد شد. ارمنستان نیز مطرح کرده است که بخش نخجوانِ کریدور را همان شرکت آمریکایی باید اجاره کند که جمهوری آذربایجان نپذیرفته است. این قضیه تبعات خطرناکی دارد و زمینۀ همسایه شدن ایران با آمریکا را فراهم می‌کند. در صورت اجرایی شدن طرح آمریکا، نوار شمالی کشور به صورت کامل از ترکیه که قبلاً عضو ناتو بود تا منطقۀ نخجوان و مرز با ارمنستان و آذربایجان در کنترل آمریکا و رژیم صهیونیستی و نیروهای ناتو قرار می‌گیرد .

به گفتۀ موحدیان، ادعاهای سفیر آمریکا در ترکیه دربارۀ کنترل کریدور زنگزور پذیرفته نشده است؛ اما باید هوشیار بود که تحرکی در مسیر کریدور زنگزور اتفاق نیفتد. ایران با هرگونه دستکاری ژئوپولیتیکی، تغییر مرزها، تغییرات هویتی و جمعیتی و کوچ اجباری ارامنه در منطقه مخالف است. علت مخالفت با کوچ اجباری ارامنه از قره باغ کوهستانی این است که خالی شدن آن منطقه از جمعیت باعث شده که طبق اعلام رسانه‌ها، رژیم صهیونیستی و نیروهای ناتو بتوانند برای مشکل آفرینی در منطقه حضور داشته باشند. آذربایجان بر ضرورت مهاجرت مردم این کشور تاکید دارد. آذربایجان مهاجرت ۳۰۰ هزار نفر را مطرح کرده است. ایران در اجلاس اکو سند ملاحظات منتشر کرد و گفت که با ایدۀ مهاجرت عده‌ای از جمهوری آذربایجان به ارمنستان و تغییرات جمعیتی مخالف هستیم .

این کارشناس مسائل قفقاز مطرح کرد: اینگونه دستکاری های هویتی تبعات دارد. شاهد این هستیم که در روزهای گذشته، الجولانی به جمهوری آذربایجان سفر کرده و ساده انگارانه است که تصور کنیم این سفر تنها با هدف مذاکره برای خرید انرژی از جمهوری آذربایجان صورت گرفته است. با توجه به دیدار الجولانی با مقامات صهیونیستی، ممکن است، هدف سفر به آذربایجان این بوده باشد که تکفیری‌هایی که در سوریه هستند و به هر علت با او اختلاف نظر دارند، باید از سوریه خارج شوند و به جمهوری آذربایجان فرستاده شوند. این تروریست‌ها هر ویژگی‌ای که داشته باشند، در ضدیت با ایران و دشمنی با شیعیان قرار خواهند گرفت. مطالبۀ رهبر معظم انقلاب در پاییز ۱۳۹۹ این بوده است که هیچ نیروی تروریستی نباید در نزدیکی مرزهای ایران باشد. در واقع ما کشورهای ارمنستان و آذربایجان را با مرزها و ویژگی سیاسی فعلی شان شناسایی کرده‌ایم و هر گونه تغییر در مرزهای فعلی به هر شکلی که بخواهد اتفاق بیفتد طبیعتاً واکنش قاطع ایران را به دنبال خواهد داشت.

وی ادامه داد: آذربایجان چندسالی است که به دنبال تصاحب روستاهایی در خاک ارمنستان است؛ یکی از این روستاها کرکی (تیگراناشن) است که در نزدیکی مرز ارمنستان- و روی جادۀ ترانزیت ایران- ارمنستان نخجوان قرار دارد. اگر جمهوری آذربایجان این روستا را قطع بکند جادۀ ایران و ارمنستان قطع می‌شود. در کنار این روستا کوهی هم قرار دارد که تصرف آن باعث می‌شود آذربایجان برای کارهای امنیتی و اطلاعاتی به موقعیت استراتژیک خوبی دست پیدا کند. از طرفی|، محاصرۀ عملیاتی ارمنستان را شکل می‌دهد .

احسان موحدیان اضافه کرد: ما باید تعامل با روس‌ها و چینی‌ها را افزایش بدهیم تا امنیت سه کشور که در یک جبهه هستند، تأمین بشود، هرچند روس‌ها قفقاز مرکزی را جز خاک خودشان حساب می‌کنند. البته آذربایجان رفتار تند و خشنی را علیه روس‌ها در پیش گرفته و فکر می‌کند، با حمایت آمریکا و رژیم صهیونیستی و ترکیه، می‌تواند در این زمینه موفق باشد. نیروهای سیاسی و نزدیک به دولت آذربایجان عملاً از حضور آمریکا برای ایجاد کریدور زنگزور کم و بیش استقبال کرده‌اند؛ این استقبال آنها باعث تغییر رفتار روسیه خواهد شد و از تماشاگری و انفعال دست خواهد کشید و وارد عمل خواهد شد تا مانع تشکیل کریدور بدون روسیه شود. ایران در این زمینه با روسیه و چین باید وارد عمل شود و توضیح دهد که ایجاد کریدور عبری و ناتویی باعث آسیب دیدن اقتصادی آنها‌ خواهد شد. چون این مسیر اجازۀ انتقال کالا و انرژی را نخواهد داد و زمینۀ حضور نیروهای ناتو را فراهم می‌آورد. همگرایی کشورهای ایران، چین و روسیه باید تقویت بشود. همچنین به ارمنستان باید هشدار داد که ایجاد این کریدور باعث نابودی این کشور خواهد شد .

وی در پایان تاکید کرد: آنها می‌خواهند ارمنستان را از بین ببرند تا یک منطقۀ یکدست ترکی ایجاد کنند تا پایگاهی برای مقابله با ایران و چین تشکیل شود. به همین دلیل ارمنستان در جهان ترک و ناتو یک نیروی مزاحم محسوب می‌شود. غرب قصد دارد ارمنستان را با یک سری مشوق‌های اقتصادی فریب دهد. شاید برای مدتی شرایط خوبی را برای ارمنستان فراهم آورند، ولی در مجموع تاریخ و تمدن آن را جعل خواهند کرد. تغییرات جمعیتی باعث خواهد شد ارمنستان به استانی در جهان ترک محسوب بشود.

برگرفته از : پایگاه خبرگزاری مهر (با ویرایش)