عقاب علی احمدی
فرهنگ واژگان گویش های ایران
نوشته : غلامرضا آذرلی
ویرایش ، ساخت برابریاب فارسی ، نمایه و کتابشناسی ها : عقاب علی احمدی
چاپ اول : ۱۳۸۷
۷۴۴ صفحه – ۱۶۵۰۰ تومان
ناشر : نشر هزار – تلفن ۶۶۹۲۳۹۴۶ – ۰۲۱
پهنه ی فرهنگی ایران یا آنچه « ایران فرهنگی » نامیده می شود ، برخاستگاه و زیستگاه یکی از بزرگترین خانواده های زبانی جهان ، یعنی خانواده ی زبان های ایرانی ، است . در این پهنه که بسیار گسترده تر از قلمرو کنونی کشور ایران است ، زبان های ایرانی ابزار ارتباطی مردمان آریایی نژاد بوده اند . اندک بودن واژگان و بی بهره بودن گویش های تیره های گوناگون ایرانی از واژگان علمی ، و وجود تفاوت های کوچک میان واژگان گویش های تیره های گوناگون آریایی همچون آذری ، تات ، تالش ، خراسانی ، خوزی ، سیستانی ، کرد ، گیل ، لاهیج ، لر ، لک ، مازندرانی ، هرمزگانی و … این تیره ها را ناگزیر از برگزیدن یک « زبان ملی » می کرد . در دوره ی پس از اسلام ، ایرانیان پس از نوشتن دستور زبان برای زبان ابتدایی عربی و نیرومندساختن آن با واژگان ایرانی ، در دوره ای دویست ساله ، کتاب های خود را به زبان عربی نوشتند ؛ اما پس از پیروزی در جنبش های استقلال خواهانه ی فرهنگی و سیاسی و اجتماعی خود علیه چیرگی عرب ها ، زبان « فارسی دری » را که زبان دانشمندان و روحانیان دوره ی ساسانی ، یعنی زبان دانش و دین ، بود ، به عنوان زبان ملی خود برگزیدند و آن را در همه ی زمینه های ادبی و علمی و هنری و دینی برای نوشتن آثار خود به کار گرفتند . اینچنین بود که همه ی آثار اساسی و برجسته ی ادبی ، علمی ( انسانی و تجربی ) ، هنری و دینی پس از اسلام به زبان فارسی نوشته شدند . این گزینش ، اما ، مانعی برای به کارگیری نیمزبان ها و واژه های غیرفارسی به عنوان « زبان گفتار » ( و نه « زبان نوشتار » ) نشد و این نیمزبان ها و واژه ها در مقام ابزار ارتباط گفتاری ( شفاهی ) ، و بخشی از میراث فرهنگی ایران زمین ، در درازای هزاران سال ، به زیست خود ادامه دادند .
نمودار « درخت خانواده ی زبان های ایرانی »
غلامرضا آذرلی ، پژوهشگر معاصر در کتاب « فرهنگ واژگان گویش های ایران » بیش از هفده هزار واژه از واژگان گفتاری ( شفاهی ) ایرانی غیرفارسی را گرد آورده است . او برای این کار ، در کنار کوشش چهل ساله ی خود برای گردآوری این واژه ها از جای های سراسر ایران ، از میان فرهنگ ها و واژه نامه های منتشرشده ی گویش های ایرانی نیز واژگانی را برگزیده و با یکجاکردن آنها ، این فرهنگ را پدید آورده است . باید یادآوری کرد که این واژگان بخشی از فرهنگ گفتاری ( شفاهی ) نیمزبان ها و گویش های کشور ایران اند و کمتر واژه ای از آن میان ، واژه ای از فرهنگ نوشتاری ( کتبی ) است . این واژگان ، چنان که مولف در مقدمه ی خود می گوید ، می توانند به کار هرچه غنی ترکردن زبان ملی در جهت بی نیازشدن آن به واژگان بیگانه بیایند ؛ اما نباید پنداشت که می توان آنها را به جای واژگان زبان ملی کنونی ، زبان فارسی ، که ابزار ارتباطی و تکیه گاه فرهنگ و ادبیات و اندیشه ی ایرانی و میراث مشترک همه ی مردمان ایرانی است ، به کار گرفت .
بررسی واژگان این فرهنگ ، پیوندهای نزدیک و هم خانوادگی گویش های تیره های گوناگون آریایی را با یکدیگر ، و با زبان فارسی ، به روشنی نشان می دهد . در بخشی از این کتاب ، نمونه هایی از واژگان همگون و مشترک میان گویش های ایرانی آمده است که نشانه ای از همریشگی این گویش ها و واژه ها است .
این کتاب برای آشنایی با شیوه ی نام سازی در گویش ها و نیمزبان های ایرانی منبعی سودمند است و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی ، فرهنگ عامه و مردم شناسان می توانند در پژوهش های خود از آن بهره بگیرند . « برابریاب فارسی » که برای این کتاب تدوین شده است ، کار یافتن واژگان گویش های گوناگون را از میان صفحات کتاب آسان می کند . در نمایه ی این کتاب ، نام شهرها و روستاها و گویش ها و نیمزبان هایی که واژه ای از آنها در کتاب آمده است ، فهرست شده است . دیگر اینکه هفت فهرست به کتاب افزوده شده است به نام های : نام انجیرهای ایران ، نام انگورهای ایران ، نام برنج های ایران ، نام خرماهای ایران ، نام مناطق خرماخیز ایران ، نام ماهی های ایران و نام مناطق تاتی زبان و تالشی زبان ایران .
« کتاب شناسی زبان و گویش های ایران به زبان فارسی » که در پایان کتاب آمده است ، بخشی از کوشش های پژوهشگران را در این زمینه نشان می دهد .
۱۶ نظر
آیا امکان خرید اینترنتی این کتاب هست؟ اکه میشه بگین چطور میتونم تهیه کنم؟
ارسال شده در تاریخ تیر ۶ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۹:۴۷ ب.ظ
با سپاس از تلاشتان برای معرفی فرهنگ جامع کهن سرزمین ایران، اینجانب عبدالنّبی سلامی مؤلف مجموعه ای با نام « گنجینه گویش شناسی فارس » و همچنین « فرهنگ گویش دوانی » هستم. خوشحال می شوم که در ایرانچهر معرفی شوند. این آثار توسط نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده اند. شاید با مراجعه به وبگاه فرهنگستان بتوان اطلاعات لازم را به دست آورد. پاینده باشید.
ارسال شده در تاریخ مرداد ۱۴ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۵:۵۰ ب.ظ
متشکر از زحمات شما
ارسال شده در تاریخ شهریور ۷ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۸:۲۲ ق.ظ
یااو
درود
با سپاس از نویسنده گرامی جناب آذرلی و همچنین جناب علی احمدی، کاش نام استان هایی و به ویژه شهرهایی که این گویش- واژه ها از آن جا گردآوری شده اند را نیز در این چکیده ی کتاب شناسی خود می گنجاندید.
آیا از گویش های جنوب استان کرمان، واژگانی در این نسک هست؟
بسی سپاس
مهری
ارسال شده در تاریخ مهر ۱۶ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۸:۰۱ ب.ظ
از گویش های تاتی خبری نیست
ارسال شده در تاریخ مهر ۲۴ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۴:۵۶ ق.ظ
این درخت در پی پژوهش های جدید صورت گرفته از سوی محققان زبان شناس از جمله دکتر کزازی دچار تغییر شده
و زبان لکی مستقل از دیگر زبانهااست .
ارسال شده در تاریخ آبان ۶ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۱:۵۵ ب.ظ
روشن است که « گویش » های ایرانی در برخی عنصرها ، با یکدیگر تفاوت هایی دارند ؛ اما « مستقل » بودن « گویش لکی » به چه معنی است ؟
ارسال شده در تاریخ آبان ۷ام, ۱۳۹۲ در ساعت ۸:۵۴ ب.ظ
سلام
نامی از گویش آمره نیامده است. اینجانب تا کنون دو جلد کتاب با موضوع واژه‌نامه و فرهنگ امثال آمره و فرهنگ عامه با نام های «فرهنگ آمره» و «فرهنگ عامه آمره» نوشته‌ام. آمره از توابع خلجستان شهرستان قم، در ۸۶ کیلومتری غرب استان قم واقع است و با تفرش ۲۵ کیلومتر فاصله دارد.
ارسال شده در تاریخ اسفند ۲۵ام, ۱۳۹۳ در ساعت ۱۰:۰۷ ب.ظ
هم میهن گرامی ، جناب حسن عادلخانی ! این نمودار بر اساس اطلاعات دو کتاب « تاریخ زبان فارسی » ( نوشته دکتر مهری باقری ، نشر قطره ، ۱۳۸۶ ) و « زبان های ایرانی » ( نوشته ی یوسیف . م . ارانسکی ، ترجمه ی علی اشرف صادقی ، انتشارات سخن ، ۱۳۸۷ ) تدوین شده است . این شاید بدان سبب باشد که این زبان شناسان « گویش آمره ای » را زیرشاخه ی یک گویش بالادستی آن ، مانند « راجی » دانسته باشند . پیروز باشید .
ارسال شده در تاریخ اسفند ۲۵ام, ۱۳۹۳ در ساعت ۱۱:۳۰ ب.ظ
پس جایگاه زبان خوزی درین درختچه کجاست؟. زبانی که برخی گویش های جنوب غربی (دزفولی، شوشتری، و…) برآمده از آنند و یا حداقل می توان گفت هنایش بسیاری از این زبان گرفته اند.
یعنی شما قایل به وجود چنین زبانی نیستید؟. که البته حتم بهتر از من می دانید خوزی یکی از پنج زبان مورد استفاده ی پادشاهان ساسانی بوده (در کنار دری و…)
دیگر اینکه درین نمودار برخی از گونه های زبانی (تاجیکی) و گویش ها (لری،بختیاری،تالشی و..) را نیز به عنوان زبان آورده اید. از سوی دیگر نامی از زبان کردی نیز نبرده اید.
حقیقت اینکه تعجب کردم ازین نمودار و اندکی شک در دانسته ها و خوانده های خودم.
لطف کنید توضیحی درین باره مرقوم فرمائید. چرا که بنده سال هاست در حال گردآوری واژگان و زبانزدها و پژوهش در گویش دزفولی ام.
ارسال شده در تاریخ فروردین ۴ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۱۱:۳۰ ق.ظ
هم میهن گرامی ، جناب شوکتی نیا ! با سپاس از توجه شما . در نمودار درخت زبان های ایرانی ، زبان کردی و شاخه های آن را در ردیف « زبان های ایرانی نو » و در سمت راست آن می توانید پیدا کنید . در باره ی گویش دزفولی ، می پندارم این گویش از زیرشاخه های دو شاخه ی بالایی « لری » و « بختیاری » باشد که این دو از شاخه های « زبان پهلوی » هستند . با این همه می کوشم در نخستین فرصت ، اطلاعات بیشتری در این زمینه در اینجا بیاورم .
ارسال شده در تاریخ فروردین ۵ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۷:۵۴ ق.ظ
جناب احمدی باز هم سلام
۱. چگونه می‌توانم کتابتان را تهیه کنم؟
۲. شما که چنین زحمت طاقت‌فرسایی را متحمل شده‌اید کاش از واژه‌نامه‌های گویش‌های گوناگونی که بعضاً نام آنها را آورده‌اید بهره می‌بردید. در سالیان و دهه‌های اخیر بسیاری از ایرانیان وطن‌دوست سعی کرده‌اند با جمع‌آوری و انتشار لهجه‌ها و گویش‌های محلی و مادری خود هم آنها را زوال نجات بخشند هم مواد خام ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران قرار دهند لذا شایسته است که پژوهشگران بزرگوار هم علاوه بر استفاده از منابع دانشگاهی، این منابع میدانی را هم مدّ نظر قرار دهند تا بر غنای کارشان افزوده شود.
ارادتمند. حسن عادلخانی
ارسال شده در تاریخ اردیبهشت ۲ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۱:۵۷ ب.ظ
جناب آقای عادلخانی ، درود بر شما .
۱.شمارگان این کتاب نزد ناشر به فروش رسیده است و برای خرید آن شما باید به کتابفروشی های معتبری که در شهرستان ها هستند ، مراجعه کنید تا شاید بتوانید آن را خریداری کنید .
۲. چاپی که در این جا معرفی شده است ، « چاپ اول » این کتاب است . در همه جای جهان یک بار کتاب چاپ می شود و در چاپ های بعد ، یافته های تازه را به آن می افزایند و کاستی های آن را برطرف می نمایند . نویسنده ی این کتاب می کوشد در چاپ های بعدی این کار را انجام بدهد .
ارسال شده در تاریخ اردیبهشت ۲ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۴:۵۰ ب.ظ
سلام . من این کتاب آقای آذرلی را با دقت خوانده ام و در حاشیه ی آن یادداشت هایی هم نوشته ام ؛ چون خودم هم در کار فرهنگ نویسی بختیاری هستم و «واژه نامه ی زبان بختیاری » این جانب دو بار چاپ شده است . برخلاف نظر برخی ، منابع این کتاب بیشتر «کتاب های چاپ شده» است. متاسفانه در بخش واژه های بختیاری اشتباهات زیادی دارد ؛ چرا که منبع ایشان کتابی است که فقط نام بختیاری دارد و من نقدی بر آن نوشتم که در « کتاب آنزان ، شماره ی ۱ »چاپ شد. باهمه ی اینها دستشان درد نکند .
ارسال شده در تاریخ تیر ۲ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۱۱:۵۱ ق.ظ
چگونه می توان کتاب های واژه نامه ی بختیاری نوشته ی آقایان سلامی و عادلخانی و… را تهیه کرد ؟ من در زمینه ی شناخت زبان بختیاری پژوهش می کنم و هر کتابی که ازاین دست بیابم با رغبت فراوان می خوانم و استفاده می کنم. ممنون.
ارسال شده در تاریخ تیر ۲ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۱۲:۰۲ ب.ظ
آقای مددی ! درود بر شما . برای خرید این کتاب ها شما باید به ناشر آنها یا کتابفروش های معتبر مراجعه کنید . فکر می کنم ناشر کتاب آقای سلامی ، فرهنگستان زبان و ادب فارسی باشد .
ارسال شده در تاریخ تیر ۲ام, ۱۳۹۴ در ساعت ۴:۵۵ ب.ظ
نظر شما