خبرگزاری تسنیم – توسعۀ فرهنگی یکی از شاخصه‌های توسعه در هر کشور است. اگر نگاهی به آمار کتابخانه‌های بزرگ در دنیا  که براساس میزان منابع موجود دسته‌بندی شده‌اند، بیندازیم، متوجه می‌شویم که عمدۀ این کتابخانه‌ها در کشورهای توسعه یافته قرار دارند که در این میان سهم ایالت متحد آمریکا بیش از دیگر کشورها است و کشورهای آلمان، انگلستان، اسپانیا، روسیه و … در رده‌های بعدی قرار دارند.

ترین‌های کتابخوانی در جهان

در کنار این، در برخی از کشورهای توسعه‌یافته همواره طرح‌های متعددی ایجاد می‌شود که همه آنها یک هدف دارند: توسعۀ فرهنگ کتابخوانی. هرچند این نگرانی نیز در کشورهای توسعه ‌یافته دربارۀ کاهش سطح مطالعۀ کتاب‌های چاپی در ماراتن با کتاب‌های الکترونیک و فضای مجازی وجود دارد، اما آنچه این کشورها را به سمت مطالعه سوق می‌دهد، میل به خواندن و دانستن، به دلیل نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی است؛ از همین رو آمار کتابخوانی و میزان توسعۀ کتابخانه‌ها در این کشورها هر سال رو به افزایش است. براساس آمار رسمی، از هر ۱۰ کانادایی، ۹ نفر در طول سال یک کتاب می‌خوانند. متوسط تعداد کتاب‌های خوانده شده به ازای هر نفر نیز ۱۷ جلد در سال اعلام شده است .

نخستین گزینۀ انتخابی ۲۵ درصد از جمعیت کانادا برای پرکردن اوقاتشان، کتاب خواندن است. در سال ۲۰۰۵ کانادایی‌ها ۵/۲ میلیارد دلار صرف خرید کتاب و نشریات کردند. در این سال مجموع کل درآمد صنعت سینما در کانادا ۳/۱ میلیارد دلار بود.

تجارت ۱۱ بیلیون دلاری کتاب در آمریکا

آمار کتابخوانی در ایالات متحد آمریکا نیز قابل توجه است. براساس آمارهای اعلام شده، سالانه بین ۶۰۰ هزار تا یک‌میلیون عنوان کتاب جدید در آمریکا منتشر می‌شود. در سال ۲۰۱۱ بیش از ۲۹ هزار فروشگاه کتاب و ۱۲۰ هزار باب از انواع کتابخانه در سراسر ایالات متحد آمریکا فعال بوده‌اند. در این سال فروش کتاب، یک تجارت ۱۱ بیلیون دلاری در آمریکا بوده است.

نوجوانان؛ اصلی‌ترین مخاطبان کتابخانه‌ها در سوئد

میزان مطالعه در کشورهای اروپایی نیز قابل توجه است. به عنوان نمونه، سوئد با جمعیت ۱۰ میلیونی، یک کتابخانۀ ملی، ۲۹۰ کتابخانۀ عمومی با هزار شعبۀ کوچک، ۴۰ کتابخانۀ دانشگاهی، سه هزار کتابخانۀ خیابانی و ۱۱۵ کتابخانۀ بیمارستانی دارد. از هر سه سوئدی، یک نفر عضو کتابخانه است. نوجوانان ۹ تا ۱۴ سال بیشترین بازدیدکنندگان کتابخانه‌ها هستند .

از سوی دیگر، بیشترین میزان مراجعه به کتابخانه برای دریافت کتاب در جهان متعلق به کشور فنلاند است. هر فنلاندی به طور متوسط سالانه ۶۷/۲۰ منبع از کتابخانه‌های این کشور به امانت می‌گیرد. ۷۵ درصد از بودجه‌ای که وزارت فرهنگ و هنر برای شاخۀ ادبیات، مستقیماً به نویسندگان و مترجمان تعلق می‌گیرد.

فروش بیش از ۳۵۰ هزار جلد کتاب در هر روز

در میان کشورهای اروپایی آمار خیره‌کنندۀ دیگری نیز وجود دارد. بر اساس بررسی‌های انجام شده، بیشترین درصد عضو کتابخانه‌ها نیز نسبت به جمعیت متعلق به انگلستان است. ۵۷ درصد انگلیسی‌ها، عضو کتابخانه‌های کشورشان هستند. این آمار در ایران کمتر از پنج درصد از جمعیت کشور را شامل می‌شود.

فرانسوی‌ها روزانه چهار تا پنج ساعت را به انواعی از مطالعه اختصاص می‌دهند. در فرانسه در هر روز بیش از ۳۵۰ هزار جلد کتاب به فروش می‌رسد. کتابخانۀ ملی فرانسه، با دارا بودن ۵۰ هزار صندلی، در روزهای تعطیل آنچنان مملو از جمعیت است که برای تهیۀ کتاب لازم است افراد ساعاتی را در صف بگذرانند.

توسعۀ کتابخوانی با شبکه‌های اجتماعی

همزمان با اقبال مخاطبان به سمت انواع کتاب‌های الکترونیک در کشورهای مختلف از جمله اروپا و آمریکا، توسعۀ فناوری نیز به کمک این قشر آمده تا بتوانند نسبت به گذشته از شگردهای جدیدی برای مطالعه بهره ببرند. توسعۀ شبکه‌های اجتماعی کتابخوانی (Reading/Readers Social Networks)  از جمله این راهکارهاست که طی سال‌های گذشته رونق بیشتری گرفته‌اند. در بسیاری از این شبکه‌ها، کاربران می‌توانند قفسه‌های مجازی شخصی خود را تشکیل دهند و کتاب‌هایی را که خودشان نوشته‌ یا خوانده‌اند و یا حتی برنامۀ خواندن آن را در آینده دارند، در این شبکه‌ها مشخص کرده و یا قرار دهند.

شبکه‌های اجتماعی کتاب و کتابخوانی بسته به سطح مخاطب، از لحاظ چگونگی خدمات،‌ انواع مختلفی دارند. روشن است که یک شبکۀ اجتماعی کتاب در جامعۀ کتابخوان، با توجه به دغدغه‌ها و نیازهای متفاوت مخاطبان با جوامع دیگر تفاوت‌هایی خواهد داشت. همچنین به لحاظ اهداف حرفه‌ای هم شاهد شبکه‌های اجتماعی با کارکرد متفاوت هستیم .

گود ریدز یک سایت کاتالوگ کردن کتاب‌ها و اطلاعات و ارائۀ مشاوره برای انتخاب کتاب‌هاست که از سال ۲۰۱۳ بخشی از خانوادۀ آمازون شده است. با معیار تعداد بازدیدکنندگان و اعضا، این شبکه بزرگترین سایت آنلاین کاتالوگ کتاب در جهان است که بیش از ۳۰ میلیون عضو دارد و قریب ۹۰۰ میلیون عنوان کتاب و ۳۴ میلیون مرور بر کتاب‌ها، در بانک اطلاعاتی آن موجود است.

« کتابت را جا بگذار»

از سوی دیگر، شبکه‌های اجتماعی در سال‌های گذشته توانسته‌اند با راه‌اندازی طرح‌های مختلف، در توسعۀ فرهنگ کتابخوانی مؤثرتر عمل کنند. به عنوان نمونه، ‌شبکۀ معروف کتابخوانی بوک کراسینگ، مروج پویش «کتابت را جا بگذار» است. این شبکه تلاش کرده تا با راه‌اندازی پویشی برای جاگذاشتن کتاب خوب در مکان‌ها مختلف و درج مشخصات خوانندگان بعدی در شبکه،‌ تاریخچه‌ای از سفر کتاب و نظرات خوانندگان در این شبکه را به اشتراک بگذارد و نوعی تعامل و همدلی گسترده میان کتابخوانان ایجاد کند. 

برگرفته از : پایگاه تسنیم (با ویرایش)