پارت‌ها و روزگارشان
(پژوهشی در تاریخ باستان ایران)
ویراسته: وستا سرخوش کورتیس و سارا ستیوارت
ترجمه: محمود فاضلی‌بیرجندی
١٧۵ صفحه – ۴۸۰۰ تومان
ناشر: انتشارات پایان – تلفن:  ۰۹۱۲۲۵۰۶۲۰۷

هزارسالی کم‌تر یا بیش‌تر از روزگار فردوسیِ حکیم می‌گذرد که چون در ضمن سرودن شاهنامه‌ی ارجمندش به دوره پارت‌ها رسید، نوشت که از آنان به‌جز نام چیزی نشنیده است. اما ما امروز می‌توانیم با سربلندی اظهار بداریم که از آنان به‌جز نام هم چیز‌هایی می‌دانیم. درست است که آگاهی‌هایی که از پارت‌ها داریم ، در مقایسه با آن‌چه از هخامنشیان می‌دانیم کم‌تر و در مقایسه با آگاهی‌هایی که از ساسانیان داریم ، به‌مراتب کم‌تر است؛ اما امروزه شاید دیگر بجا نباشد که مدعیِ ناآشنایی با پارت‌ها باشیم. از حدود ۱۵۰ سالی که از تالیف « دررالتیجان فی التاریخ بنی اشکان » به خامه محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه می‌گذرد ، چندین کتاب و تعداد زیادی مقاله به چاپ و انتشار رسیده‌است که در هریک به تمامی تاریخ اشکانی (پارت‌) یا به گوشه یا گوشه‌های خاصی از آنان و روزگارشان پرداخته شده است. این آثار، پیوسته بر آگاهی‌های ما از پارت‌ها افزوده است تا از ایشان به‌جز نام چیزهایی بدانیم.

کتاب حاضر مجموعه مقالاتی از تازه‌ترین پژوهش‌ها درباره پارت‌هاست که با امید به افزوده‌شدن بر گنجینه دانش درباره‌ی پارت‌ها در حوزه‌ی زبان فارسی ترجمه شده است. اصل انگلیسی کتاب را انتشارات ای. بی. توریس در سال ۲۰۰۷ با همکاری موسسه خاورمیانه لندن و موزه بریتانیا منتشر کرده است. دکتر وستا سرخوش کورتیس عضو موزه بریتانیا و خانم سارا استیوارت از موسسه خاورمیانه لندن کتاب را تصحیح و تنقیح کرده و به چاپ سپرده‌اند. کتاب، دومین مجلد از سلسله نشریاتی است که زیر عنوان کلی برنامه ایران تهیه می‌شود. این برنامه را بنیاد سودآور برگزار می‌کند. این مجلد مجموعه پنج مقاله درباره پارت‌هاست که در کنفرانسی که بنیاد سودآور برگزار کرده، قرائت شده است. مقاله‌ی ششمی هم در متن انگلیسی کتاب هست که عنوان « وندیداد: جایگاه آیینی و اساطیری آن »  دارد و مقاله‌ای پرمغز درباره وندیداد است؛ اما ربطی به موضوع کتاب که روزگار پارت‌ها باشد ندارد و نیز با قصد و غرض مترجم از افزودن متنی دیگر بر آن‌چه در زبان فارسی درباره پارت‌ها داریم هم‌سویی ندارد. پس آن یک مقاله از برگردان فارسی کتاب کنار گذاشته شد و پنج مقاله دیگر آماده و به ناشر سپرده شد. درباره ترجمه باید بگویم که کوشش کرده‌ام حاصل کار تا اندازه‌ای که بتوانم روان باشد. البته مقدور نبود یا درست‌تر بگویم ممکن نبود که نگارش هر پنج متن یکسان شود؛ چون هر یک اثر طبع نویسنده و پژوهشگر دیگری است که با نگاه خود موضوع را دیده و با قلم خویش بدان پرداخته است. به همین دلیل است که مقاله‌ای ساده و روان و یا دیگری غامض است. این مربوط به تفاوت سبک‌های پژوهشگران نگارنده‌ی مقالات است.

متن اصلی در پایان هر بخش، یادداشت‌ها و توضیحات مفصلی با ذکر انبوه منابع دارد. از این یادداشت‌ها و توضیحات فقط برخی را که به درک و فهم بیش‌تر متن کمک می‌کرد به فارسی برگردانده در پایین صفحات هر بخش آورده‌ام و از نقل کامل آن خودداری کرده‌ام که حاصلی جز افزودن تعداد زیادی عنوان‌ها و مشخصات کتاب‌هایی به متن فارسی نداشت که قریب به اتفاق آن هم در دسترس خواننده‌ی فارسی‌زبان نیست. در عوض در پاره‌ای از موارد نکته‌هایی در پانویس صفحه‌ها آورده‌ام تا نام یا اصطلاحی را روشن‌تر و نزدیک‌تر به ذهن سازد. این پانویس‌ها در پایان با آوردن واژه “مترجم” مشخص شده است. دو نشان اختصاری دیگر هم در متن آورده شده‌است که آشنا و متداول است، اما بهتر آن است که این‌جا به خواننده معرفی شود : « پ.م. » اختصار عبارت « پیش از میلاد » و  « م. » نشان اختصاری    « میلادی » است.

نام‌های کسان و جای‌هایی که مربوط به ایرانیان و ایران بوده‌است، همه مطابق نام رایج آن در فارسی ثبت شد. مثلا نام میترادات همان مهرداد و یا نام کته سیفون همان تیسفون نوشته شد. متن اصلی در مقاله پنجم که آثار پارت‌ها را در چین بررسی می‌کند، سطرهایی به زبان چینی دارد. برگردان انگلیسی آن جمله‌های چینی که در متن انگلیسی آمده‌است عینا به فارسی درآمده است تا از اطلاعات متن اصلی به‌جز همان شکل خطوط چینی، چیزی از خواننده فارسی‌زبان دریغ نشود.

در سراسر متن تأکید داشته‌ام که نام دیگر سلسله‌ی پارت‌ها را «اشکانی» ثبت کنم. اشکان جمع نام اشک است و آوردن «ی» نسبت در پایان آن برای رساندن مقصود بسنده است. واژه اشکانیان جمع مضاعفی است که به نادرست رواج یافته است.