برملاشدن استقرار جنگنده های پیشرفته ی روسیه در پایگاه هوایی نوژه ( همدان ) شگفتی و بهت زدگی همگان ، ( و به ویژه ایرانی ها ) را برانگیخت . این شگفتی و بهت زدگی چندان است که حتی گروهی از دوستان ، از من در این زمینه پرسش هایی کردند . پاسخ من این بود که الان چیز زیادی نمی دانم ، اما با توجه به سفر عجیب آقای پوتین به ایران و انتشار تصویر اهدای یک قرآن قدیمی به مقام رهبری کشور و رفت و آمدهای وزیران دفاع و مقامات ارشد نظامی و امنیتی ایران و روسیه به پایتخت های همدیگر ، انتظار می رفت که یک دگرگونی بنیادین در روابط نظامی و امنیتی دو کشور روی دهد ؛ از این رو انتشار خبر استقرار جنگنده های پیشرفته ی روسیه در پایگاه نوژه مرا غافلگیر و بهت زده نکرد .

طبق قانون اساسی ایران واگذاری پایگاه نظامی به کشورهای دیگر در خاک ایران ممنوع است ، از این رو در برابر انتقادهایی که برخی اشخاص و محافل از این وضعیت کردند ، رئیس مجلس شورای اسلامی موضوع را چنین توجیه کرد که : « به روسیه پایگاه داده نشده ، بلکه هواپیماهای روسی در راستای مبارزه ی مشترک دو کشور با داعش اجازه یافته اند از پایگاه هوایی نوژه استفاده کنند . »

اما آیا واقعیت همین است که رئیس مجلس گفته است یا سطح توافق ها در زمینه ی همکاری نظامی میان ایران و روسیه فراتر از این حرف ها است ؟ از سوی دیگر ، گرچه تا این لحظه مقامات رسمی ارشد آمریکا مواضع رسمی و نهایی خود را در این مورد ابراز نکرده اند ، اما بی هیچ دودلی ، واشنگتن از این شرایط ناخشنود است و نشان دادن یک واکنش دیپلماتیک شدید از سوی آمریکا دور از انتظار نیست .

امروز دو مطلب در ، یکی در «تارنمای خبرگزاری اسپوتنیک » ( خبرگزاری رسمی روسیه ) و و دیگری در  « تارنمای فارسی صدای آمریکا » در این رابطه دیدم که دبرگیرنده ی نکته های قابل توجهی برای علاقه مندان است . نخست ، بخشی از مطلب اسپوتنیک به قلم عماد آبشناس را بازتاب می دهم و سپس مطلبی را که از « تارنمای فارسی صدای آمریکا » برداشته ام ، به این امید که دوستان و خوانندگان پاسخ برخی پرسش ها و ابهام ها ی خود را در آنها بیابند ؛ گو این که مطلب منتشرشده در  « تارنمای خبرگزاری اسپوتنیک» دربرگیرنده ی اطلاعات تازه و شایان توجهی است . ضمنا خوانندگان توجه داشته باشند که نقل این مطالب به مثابه تایید آنها از سوی من نیست.

* * * * *

در مطلب عماد آبشناس در « تارنمای اسپوتنیک » چنین می خوانیم :

سوژه ی پرواز هواپیماهای روسیه از پایگاه هوایی نوژه همدان این روزها نقل محافل خبری به حساب می آید و کم و بیش همه به یکباره در شوک این خبر قرار گرفته اند. امروزه هواپیماهای روسیه از همان پایگاهی پرواز می کنند که قرار بود روزی علیه آنها استفاده شود، همین مساله یک پیروزی عظیم برای روسیه در چالش خود با ایالات متحد آمریکا در منطقه به حساب می آید. پایگاه هوایی نوژه همدان قرار بود روزی پایگاهی برای حمله به اتحاد جماهیر شوروی توسط ناتو و ایالات متحد آمریکا  باشد و از نظر ژئو استراتژیک ، بسیار مهم تر و پر ارزش تر از پایگاه اینجرلیک ترکیه به حساب می آمد که البته هنوز هم هست .

در دکترین دفاعی ناتو چند پایگاه برای دفاع از نفت خاورمیانه به عنوان خط دفاع اول در نظر گرفته شده بود که یکی اینجرلیک ترکیه ، دیگری نوژه ی همدان و سومی پایگاهی در کوه های میان تربت جام و تایباد (خراسان شمالی) بود . خط دوم پایگاه های دفاعی ناتو در آن زمان در اصفهان و یکی نزدیک کراچی پاکستان قرار داشتند. با توجه به اهمیت پایگاه نوژه و تربت جام که در مرکزیت این دکترین دفاعی قرار داشتند ، مستشاران وقت آمریکایی بالاترین امکانات ممکن را برای این دو پایگاه تدارک دیده بودند، طبیعتا هم کا.گ. ب (سازمان اطلاعات وقت شوروی) بسیار در این پایگاه ها فعال بود.

پس از پیروزی انقلاب در ایران نیروهای ارتش شاهنشاهی برای یک کودتا علیه امام خمینی (ره) برنامه ریزی کردند و پایگاه نوژه به عنوان ستاد فرماندهی این کودتا انتخاب شد و در آن زمان جاسوس های روس از کانال حزب توده به امام خمینی (ره) اطلاع دادند و کودتا خنثی شد. »

وقتی من این مطالب تاریخی را مطالعه می کردم ، لحظه ای کودتای اخیر ترکیه و پایگاه اینجرلیک به ذهنم آمد.

قرار بود توافق اخیر نظامی ایران و روسیه محرمانه بماند ، اما حجم بالای انتقال تجهیزات به این پایگاه طی چند هفته ی اخیر توجه همه را به این پایگاه جلب کرد تا حدی که یک دیپلمات انگلیسی و یک دیپلمات فرانسوی ریسک کردند و برای عکس برداری و کسب اطلاعات به عنوان سفر به کرمانشاه به همدان رفتند که البته توسط نیروهای امنیتی توقیف شدند و به هتل شان هدایت شدند. اما در نهایت یک رسانه ی عربی اقدام به انتشار تصاویر پرواز هواپیماهای روسیه از این پایگاه نمود. به هرحال هواپیماهای غول پیکر فوق مدرنی که قرار است از این پایگاه پرواز کنند ، به تجهیزات و تسلیحات بسیاری نیاز دارند که باید این تسلیحات در پایگاه آماده باشد تا با هر بار نشست و برخاست ، این هواپیماها مجددا مجهز شوند.

برخی اخبار که در رسانه های بین المللی منتشر شده بود (که البته هنوز از سوی مقامات ایرانی و روس تایید یا تکذیب نشده) از استقرار سامانه ی اس ۴۰۰ روسیه برای تامین امنیت بمب افکن ها و جنگنده های آنها در این پایگاه خبر می دهند و استناد این رسانه ها بر این است که روس ها – مخصوصا پس از اتفاقی که برای بمب افکن آنها در سوریه پیش آمد – هواپیماهای خود را بدون پوشش دفاعی سامانه ی موشکی پیشرفته قرار نمی دهند…….

………..

آمریکائی ها چه موضعی دارند ؟

مقاله ی تحلیلی « خبرگزاری آسوشیتدپرس » : پیامدهای استفاده روسیه از پایگاه نظامی ایران برای آمریکا

تا این لحظه مطلبی که « خبرگزاری آسوشیتدپرس » منتشر کرده و « تارنمای صدای آمریکا » آن را بازتاب داده است، مهم ترین واکنش آمریکایی ها در برابر این وضع است . مطلب آسوشیتد پرس ( به نقل ار « تارنمای فارسی صدای آمریکا ») از این قرار است  :

« استفاده ی بمب افکن و هواپیماهای جنگی روسیه از پایگاه هوایی همدان برای حمله به مواضع داعش و مخالفان سوری پیامی است مهم برای آمریکا .

برد کلپر، خبرنگار امور خارجی آمریکا در مقاله ای تحلیلی در آسوشیتدپرس، با اشاره به عملیات روز سه شنبه روسیه از پایگاه هوایی ایران، این اقدام را بی سابقه می داند. به نقل از برد کلپر، در حالی که آمریکا در حال بررسی احتمال همکاری نظامی با مسکو است، استفاده ی روسیه از پایگاه نظامی ایران پیامی است به آمریکا که می گوید: « با ما باش وگرنه باید از دشمنانت کمک بگیریم . »

روز سه شنبه، ۲۶ امرداد ۱۳۹۵، ایران به هواپیماهای جنگی روسیه اجازه داد تا از پایگاه نظامی ایران پرواز کرده و مواضع داعش و مخالفان سوری را مورد هدف قرار دهند.

آمریکا پیشتر به روسیه پیشنهاد داده بود تا برای مبارزه با داعش و دیگر شبه نظامیان تندرو در سوریه با آنها همکاری نظامی کند. اما مذاکرات لازم برای این همکاری هفته ها طول کشیده و روسیه نیز بی صبر شد. به عقیده ی برد کلپر، استفاده ی روسیه از این پایگاه هوایی که در ۲۸۰ کیلومتری تهران قرار دارد ، یک یادآوری برای کابینه ی آقای اوباماست که در صورتی که واشنگتن در دسترس نباشد، روسیه به سراغ ایران خواهد رفت . »

یک مطلب تکمیلی

چند ساعت پیش ، اظهار نظر هشدارآمیز فرمانده ی نیروی هوایی ایالات متحد آمریکا در « تارنمای خبرگزاری اسپوتنیک » منتشر شد . متن خبر به این شرح است  :

« نیروی هوایی ایالات متحد آمریکا ، استفاده ی پایگاه های نظامی ایران توسط روسیه را تحولی ناخواسته عنوان کرد.

فرمانده ی نیروی هوایی ایالات متحد آمریکا ، « دبورا لی جیمز » گفت که کشورش تنها چند ساعت تا پیش از پرواز جنگنده های روسیه از پایگاه هوایی ایران و بمباران مواضع داعش در سوریه، از روسیه این خبر را دریافت کرده بود. وی این موضوع را « تحولات ناخواسته از دیدگاه ایالات متحده آمریکا »  خواند.

او همچنین به نیروهای هوا- فضای روسیه خطاب کرد تا از نزدیک شدن به کشتی های نظامی آمریکایی پرهیز کنند. »

لی جیمز طی جلسه ای توجیهی برای مطبوعات خارجی در نیویورک گفت :

« خلبانان حرفه ای، بالای سر هواپیماهای شناسایی مانور هوایی انجام نمی دهند. آنها در ارتفاع کوتاه از سطح آب، در بالای سر کشتی هایی که در آبهای آزاد قرار دارند، پرواز نمی کنند. روسیه می تواند و می باید بهتر از اینها، این کار را انجام دهد . »

به گفته ی او، ایالات متحد آمریکا تنها یک پیام کوتاه درباره ی حملات روسیه از پایگاه ایران دریافت کرده است. این پیام برای عدم احتمال برخورد جنگنده های روسیه و آمریکا و خطاهای احتمالی که ممکن است در هوا رخ دهد، ارسال شد.

فرمانده ی نیروی هوایی آمریکا در ادامه تاکید کرد :

« این یک موضوع پیچیده و وضعیت دشوار دیگری است. »

به گفته ی او، استفاده از پایگاه نظامی همدان در ایران توسط روسیه می تواند از دیدگاه آمریکا، جنبه های ناخواسته ی تحولات را در بر داشته باشد. »

                                                                                                                  ۲۸   امرداد  ۱۳۹۵