در حالی که موضوع شمار مهاجرین افغانستانی در ایران و ابعاد و پیامدهای حضور شمار قابل توجه این مهاجرین همچنان موضوع گفت‌وگو است، یکی از نمایندگان مجلس که از طراحان سازمان ملی مهاجرین است، خبر داده است که برخی اتباع افغانستانی با وجود ۲۱ بار طرد از کشور، مجدد به ایران بازگشته‌اند و گویی رفت‌وآمد بین ایران و افغانستان برای آنها تبدیل به امری تفریحی شده است. او تأکید کرده البته بسیاری از این اتباع هر بار که به کشورشان می‌روند و به ایران بازمی‌گردند، همراه خود سلاح و مواد مخدر هم وارد ایران می‌کنند تا هزینۀ رفت و برگشت‌شان را دربیاورند. ابوترابی، نمایندۀ عضو کمیسیون شوراها گفته که بعد از انقلاب ۴۲ میلیون تبعۀ افغانستانی را از کشور طرد کرده ایم، در حالی که افغانستان ۳۵ میلیون نفر جمعیت داشته است. چنین خبرهایی که نمایندۀ نجف‌آباد در مجلس رسانه‌ای کرده و نیز سایر مقامات کشور گاه و بیگاه به گوشه‌هایی از ابعاد حضور پرشمار مهاجرین افغانستانی در ایران اشاره دارند، از زوایای مختلفی قابل بررسی و تأمل است. وزیر کشور هم در مراسم معارفۀ استاندار مازندران گفت: یکی از مشکلات در مسئلۀ اتباع غیرمجاز و بیگانه رفت‌وآمدهای مکرر آنها است.

در یادداشت حاضر فقط مقولۀ امنیت ملی و رفت‌وآمد غیرقانونی از مرزها مورد توجه قرار گرفته است. طول مرزهای آبی و خاکی و دریایی ایران کمتر از ۹ هزار کیلومتر است. مراقبت و کنترل مرزهای وسیع و طولانی کشور در شرایط جغرافیایی و اقلیمی متفاوتی همچون کوهستان‌های سرد غرب کشور، رودخانه‌های مرزی شمال و جنوب غربی کشور، شرایط سخت و خشن جغرافیایی در شرق کشور و مرزهای دریایی با آب‌ و هوای شرجی نیازمند برنامه‌ریزی‌های کارشناسی‌شده و توجه و مراقبت جدی و استفاده از آخرین دستاوردهای فناوری‌های جهانی است. مرزبانی به عنوان زیرمجموعۀ نیروی انتظامی در بخش قابل توجهی از مرزهای کشور استقرار دارد و در بخش کمی از مرزهای کشور نیز ارتش و سپاه استقرار دارند. با وجود فداکاری مرزبانان کشور، چرا شرایط مرزها به گونه‌ای است که نمایندۀ مجلس از تردد حداقل ۲۱بارۀ غیرقانونی یکی از اتباع خبر می‌دهد؟ آیا چنین خبری نباید موجب نگرانی عمومی درباره سیاست‌های کشور شود؟

۱.اگر در زبان مسئولین از جمله وزیر کشور، رفت‌ و آمدهای غیرقانونی یکی از مشکلات کشور در مرزهاست، این پرسش طرح می‌شود که سهم دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف در بروز این مسئله که با امنیت ملی در ارتباط است، چه میزان است؟ یعنی مجموعه نهادها و دستگاه‌های حاکمیتی و اجرائی و قانون‌گذاری و قضائی کشور، به تفکیک، هر یک چه میزان از بروز این نابسامانی را بر عهده دارند، یا چه نهاد و سازمانی مسئول پیگیری و مؤاخذه خطاها و کم‌کاری‌های صورت‌گرفته در این‌باره است؟ آیا مشکل اصلی به میزان بودجۀ اختصاص‌یافته به مراقبت از مرزها و مرزبانی‌ها بازمی‌گردد؟ یا کمبود تجهیزات و ابزارهای پایش و مراقبت چه سهمی در این وضعیت دارد؟ عدم کارآمدی لازم دستگاه‌های ذی‌ربط، شرایط سخت جغرافیایی و دیگر عوامل چه سهمی در این وضعیت دارند؟ و کدام نهاد ناظر مسئول نظارت بر این روند است؟

۲.تردد پرشمار و چندصدهزار نفری اتباع خارجی از مرزهای کشور یک کاستی جدی امنیتی است. امروز در منطقه به‌ ویژه در شرق و غرب کشور سایه‌های ناامنی و خشونت سازمان‌یافته و فعالیت‌های تروریستی و افراطی‌گری بیش از هر زمان دیگری نمایان است. در چنین شرایطی توجه به تردد از مرزهای کشور یک امر حیاتی برای امنیت ملی است. اینکه شمار زیادی از اتباع خارجی بتوانند به‌ راحتی از مرزهای کشور رفت‌وآمد کنند، نشانۀ نگران‌کننده‌ای است که با جدیت باید به آن پرداخته شود. اینکه نمایندۀ مجلس که لابد به آمار و ارقام و اطلاعات محرمانه دسترسی دارد، خبر می‌دهد که این رفت‌وآمد‌ها گاه با انتقال سلاح و مواد مخدر برای جبران هزینه‌های سفر انجام می‌شود هم بر نگرانی‌ها می‌افزاید. همچنین از زاویۀ دیگری هم توجه به این شرایط ضروری است؛ چنین پدیدۀ مخاطره‌انگیزی به شیوع فساد در مرزها نیز منجر می‌شود و پیامدهای ضدامنیتی چندلایه‌ای ایجاد می‌کند. بنابراین جای درنگ نیست و توجه به مرزها از نان شب برای کشور ضروری‌تر است. به‌ویژه باید توجه شود که در مرزهای کشور شیوع انواع قاچاق به‌خصوص قاچاق سوخت و مواد مخدر هم زندگی جمعی و اقتصاد و امنیت کشور را هدف قرار داده است.

۳.در بسیاری از کشورها مرزبانی، سازمانی مستقل و تحت نظر عالی‌ترین مقام اجرائی چون نخست‌وزیر یا رئیس‌جمهور قرار دارد. در برخی کشورها نیز ساختار وزارت امور خارجه با این نهاد پیوند ارگانیک دارد. بررسی‌های کارشناسی متنوعی باید انجام گیرد تا شاید ساختار مستقل از نیروی انتظامی برای مرزبانی‌ها تعریف شود. تأمین امکانات لازم و اساسی نیروهای فداکار مرزبانی از جمله تدارکات رفاهی و امنیتی و لجستیک و فناورانه و نوسازی ساختار مرزبانی، در کنار آموزش‌های فنی لازم با تعریف بودجۀ مستقل و مناسب هم از دیگر اولویت‌های این بخش است. امنیت داخلی و منطقه‌ای به‌ شدت تحت تأثیر امنیت مرزهاست، از این‌رو باید بیش از گذشته امنیت مرزهای کشور مورد توجه مسئولین ذی‌ربط قرار گیرد. نقش رسانه‌های جمعی در آگاهی‌ بخشی عمومی در این‌ باره اثرگذار و ضروری است، بنابراین پیشنهاد می‌شود، رسانه‌های کشور بیش از گذشته به موضوع امنیت در مرزها توجه نشان دهند. فراموش نشود چند اقدام مسلحانه و تروریستی اخیر که برخی از آنها هم در مرکز کشور انجام شد، ناشی از تردد غیرمجاز تروریست‌ها از مرزها به عمق کشور بود.

برگرفته از : روزنامۀ شرق ، ۱۱ آذر ۱۴۰۳ (با ویرایش)