صادق زیباکلام از اصلاح طلبان حکومتی ایران یک بار دیگر در سخنانی ، در نقش وکیل مدافع  دیگران ، در برابر ایرانیان معترض پدیدار شده است. در سال های گذشته موضعگیری های زیباکلام  که عرصه ها و موضوع های گوناگونی را ، از همدردی با تجزیه طلبان تا برقراری رابطه با اسرائیل ،  در بر گرفته است ، گونه ای نگرانی را در باره ی امنیت او در میان هوادارانش دامن زده است . یک وجه مهم در سخنان او در سال های اخیر ، توهین گسترده به ایرانیان و واردکردن اتهام های شگفت به همه ی ایرانیان و نسبت دادن ویژگی هایی به ایرانیان است که کمتر کسی شهامت به زبان آوردن آنها را به خود داده است . دامنه ی این توهین ها تا انکار ایران نیز پیش می رود و بنا به رسم سالیان اخیر، در شهر هرتی که « ایران » نام دارد ، توهین کننده از «ملیت» خود سخنی نمی گوید و روشن نمی کند که خود او آیا « ایرانی » است یا نه ؟

زیباکلام در آخرین مطلبی که نوشته است به فاجعه ی مرگ حاجیان ایرانی در حج امسال پرداخته است . او در این مطلب که « واکنش زیباکلام به متن و حواشی حادثه منا » [ ۱ ] نام دارد ، چنین گفته است :

 «برخلاف سایر مسلمانان دیگر، پاسخ ما ایرانیان به این پرسش که «مسئولیت تراژدی منا بر عهده کیست؟» روشن است. »

پاسخ : در آغاز زیباکلام به این پرسش پاسخ بدهد که مراد او از « ایرانیان » کیست ، « ملت ایران » یا « دولت جمهوری اسلامی و جناح های تریبون دار آن ؟ »

«پاسخ یا درست‌تر گفته باشیم «پاسخ‌های» ما در قبال این پرسش در قالب مجموعه‌ای از واکنش‌ها ظاهر شدند. »

پاسخ :  و اما در این باره که می گوید ، « پاسخ های ما در قالب واکنش ظاهر شدند . » اگر او می خواهد دلیل این واکنش را بداند ، به رفتار دولتمردان و شهروندان عرب کشورهای عربی بنگرد : با گذشت ۱۴۰۰ سال از اسلام آوردن ایرانیان ، همچنان لقب ایرانیان در نزد عرب ها « مجوس » است . عرب ها باور دارند که ایرانیان را مسلمان کرده اند – البته ایرانیان را « رافضی » و « جعفری » هم می دانند . در برخی کشورهای عربی پیش از نماز مغرب و عشا ، هر شب  برنامه ای برای لعن و نفرین به ایرانیان برگزار می شود . برخی از عرب ها هم می فرمایند : « ما هرچه خلیفه داشتیم ، شما ایرانی ها  کشتید !!! »

« یکی از واکنش‌ها بیرون ریختن تعصبات و احساسات نژادپرستانه بسیاری از ما ایرانیان علیه اعراب بود . »

پاسخ : آیا زیباکلام به عنوان استاد علوم سیاسی ، تفاوت « ملی گرایی » و « نژادپرستی » را روشن کرده است ؟ آیا به نظر او ایرانیان حق ندارند بپرسند چگونه در کشوری که درآمد اصلی آن از پولی است که حاجیان در آن خرج می کنند به دست می آید ، کفایتی عادی برای اداره ی این مراسم وجود ندارد تا این همه انسان در زیر دست و پا از بین بروند ؟ چگونه زیباکلام گستره ی ملت ایران را با کبوتربازان سکوهای ورزشگاه ها و صفحات فضای مجازی و هیاهوی لمپن ها یکسان می گیرد ؟ چرا زیباکلام توقع دارد که بر خشم اینهمه انسان داغدار، به خاطر گل روی رفقای دیپلمات آقای زیباکلام در جهان عرب ، مهار بگذارند و آنها را خفه کنند ؟

«حادثه منا مستمسک و بهانه مناسبی شد برای بسیاری از ایرانیان تا دق‌ودلی‌شان را بر سر اعراب خالی کنند. فرضشان بر این بود که آن حادثه در نتیجه سوء مدیریت و بی‌لیاقتی سعودی‌ها اتفاق می‌افتاد و ایرانیان با توهین به اعراب می‌خواهند گلایه و عکس‌العملشان به سعودی‌ها را نشان دهند. »

پاسخ : « دق و دلی ایرانیان از عرب ها » دلایل روشنی دارد که یکی از آنها هرج و مرج هزارساله برآمده از یورش عرب ها به ایران بود . زیباکلام از یاد نبرد که عرب ها خراجگزار ایران بودند و خود بهتر از هر کسی می داند که « چه از ایران گرفتند و چه به ایران دادند ؟ »

و اما در این باره که می گوید ما « فرض می کنیم دلیل این فاجعه سو مدیریت بوده است ؟ » گفتگوهای رسانه های جهان با حاجیان در منا و عربستان همگی نشان می دهد که در گرمای کشنده ی عربستان تا چند ساعت قربانیان بر روی هم ریخته شده بودند و کسی حق نزدیک شدن به آنها را نداشته است ! نکته ای دیگر که زیباکلام باید به یاد داشته باشد ، این است : « در ایران گروهی عرب زبان زندگی می کند که وابستگی های ژرف با دیگر ایرانیان دارد و « ایرانی عرب » خوانده می شود . این گروه برای برآورده شدن مقاصد زیباکلام همراهان مناسبی نیستند .

«واکنش مشابه دیگری که بیرون آمد علیه حج و در حقیقت علیه اسلام بود. البته علیه خود اسلام مخالفت‌ها خیلی پررنگ نبود بلکه بیشتر علیه سفر حج به عربستان بود. »

پاسخ :  زیباکلام خود این جمله ها را یک بار بخواند و ببیند که در هنگام نوشتن مقاله بر قلم  کسی جاری شده است یا هنگام خرید خودرو  گفته شده : « «واکنش مشابه دیگری که بیرون آمد علیه حج و در حقیقت علیه اسلام بود. البته علیه خود اسلام مخالفت‌ها خیلی پررنگ نبود بلکه بیشتر علیه سفر حج به عربستان بود. » بالاخره این سخنان علیه اسلام بود یا حج ؟

«متداول‌ترین اظهارنظر این بود که با رفتن به سفر حج ما پولی را که می‌توانیم و می‌بایستی در مملکت خودمان برای ساختن مدرسه، بیمارستان یا کمک به فقرا خرج کنیم به عربستان برده و کمک به اعراب می‌کنیم.»

پاسخ : این دیدگاه به اندازه ی درازای زندگی اندیشه ی اسلامی و گرویدن مردم به اسلام پیشینه دارد . در این باره در گنجینه ی ادبیات داستانی و عرفانی ایرانی یک داستان خواندنی و معروف وجود دارد : پزشکی از سرزمین خراسان در شرق ایران برای زیارت کعبه به راه افتاد . در میانه ی راه چون به شوشتر رسید ، با یک همه گیری وبا روبه رو شد . مفهومی به نام «وجدان پزشکی » به او یاری کرد تا از رفتن به خانه ی خدا بگذرد و برای یاری به بیماران بر بالین آنان بماند . در روزهای پس از حج ، حاجیانی که از عربستان بازگشته بودند به او گلایه کردند که در طواف کعبه ، چند بار تو را سلام گفتیم ؛ اما تو پاسخ ندادی !!! چنین بود که او بی رفتن به حج ، در پیشگاه خدا حاضر بود . در دوران معاصر ، روزی  روحانی آزادیخواه و مشروطه خواه مبارز ، سید جمال الدین واعظ اصفهانی بر سر منبر، با اشاره به اینکه گوسفندهای قربانی شده در عربستان برای پیشگیری از عفونت در خاک دفن می شوند ، از مردم خواست که پولی به اندازه ی بهای گوسفند قربانی شده را در همین ایران به نیازمندان بدهند . البته این پیشنهاد از سوی آخوندهای درباری محمدعلیشاهی، تکفیر و رد شد . [ ۲  ]

«برخی هم مجدداً پرونده تجاوز دو مأمور گمرک جده به نوجوان ایرانی را که چندی پیش اتفاق افتاد مجدداً باز کردند. »

پاسخ : اینکه خیلی بد شد . واقعا باید به آقای زیباکلام و متجاوزان برای بازشدن دوباره ی این پرونده تسلیت گفت ! پس با آن مایه از دانش سیاسی که زیباکلام آموخته است ، تجاوز به زیارت کننده خانه ی خدا ، امری عادی و بایگانی شدنی است .

«یک گزاره متداول دیگر هم این بود که مادام که رفتار تبعیض‌آمیز سعودی‌ها علیه ایرانیان ادامه دارد سفر حج می‌بایستی تعلیق شود. برخی هم می‌پرسیدند که «مگر قرار نشده بود که به‌عنوان اعتراض به رفتار سعودی‌ها دیگرکسی به سفر حج نرود». برخی هم می‌گفتند که ما خودمان مقصریم که علیرغم همه این فجایعی که اعراب علیه‌مان انجام می‌دهند همچنان به حج می‌رویم. »

پاسخ : بله … خب نمی دانستیم که « تبعیض » هم در رشته ی علوم سیاسی دانشگاه برادفورد تطهیر می شود . در جهان پیشرفته به طور معمول یک دولت نگاهبان منافع و کیان ملت خود است . گاهی اقدامات سیاسی برای نگاهبانی از این کیان ، به « تیرگی در روابط سیاسی » می انجامد و به « قطع رابطه ی سیاسی » . آیا ایرانیان نباید از دولت ایران توقع داشته باشند که از کیان آنان دفاع کند ؟

« از مردم عادی که بگذریم، می‌رسیم به واکنش مسئولین. در یک نگاه کلی ابراز بغض و کینه آن‌ها از مردم عادی کمتر نبود. در کل، مسئولین ما تراژدی منا را نه یک «حادثه» بلکه یک «فاجعه» که در نتیجه بی‌لیاقتی و بی‌عرضگی مقامات سعودی اتفاق می‌افتاد اعلام کردند. »

پاسخ : خب  این هم یک خبر خوب . اگر به راستی مسئولین دولت ایران با مردم ایران این اندازه نزدیک و همدل باشند ، رویداد خجسته ای روی داده است . بد نیست ، زیباکلام به یاد داشته باشد که یک دولت متعارف دارای کارشناسانی در هر زمینه است . گذشته از آن ، مسئول سیاسی هم « آدم » است و از عواطف انسانی برخوردار .

«سایه اختلافات میان تهران و ریاض بر سر یمن، سوریه و سایر حوزه‌ها بر نگاه مسئولین به‌گونه‌ای پررنگ سنگینی می‌کرد. از همان ابتدا بروز حادثه مسئولین ما هیچ تردیدی نداشتند که مقصر سوء مدیریت و ناتوانی سعودی‌ها در برگزاری مراسم حج می‌باشد . برخی از رسانه‌ها و شخصیت‌های اصولگرا گفتند و نوشتند که اگر سعودی‌ها به جای ماجراجویی در سوریه و یمن توجه بیشتری به برگزاری بهتر مراسم حج می‌کردند، آن حادثه و حوادث مشابه پیش نمی‌آمد . »

پاسخ : واقعا این تنزه طلبی در زیباکلام را باید به چه معنی بگیریم ؟ کدام دولت جهان دست های پاک و غیرآلوده دارد ؟ سیاستمداران به زمامداران گوشزد می کنند که شما در این جهان تنها زور را نیاز دارید ! در چنین جهانی با کدام دلیل عقلی به سیاستمدار ایرانی متحد یمن شیعه  – که توان یاری رسانی به یمن از او گرفته شده است – می توان این حرف ها را تحویل داد ؟

«نکته دیگری که مقامات تهران خواستار آن شدند عزل مقامات سعودی از اداره حج و مسئولیت حرمین شریفین (مکه و مدینه) بود. اینکه سعودی‌ها فقط لیاقت و عرضه نوکری آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها را دارند نکته بعدی بود که برخی از مسئولین ابراز داشتند. »

پاسخ : چرا زیباکلام کلمه ای پیشنهاد برای اصلاح دیدگاه های مسئولان نمی  دهد ؟ بد نیست ، زیباکلام بگوید راه سخن گفتن با کسی که سرنگون شدن جرثقیل در کعبه را سجده ی جرثقیل به خدا می داند ، چیست ؟

 «و بالاخره و طبق معمول می‌رسیم به تئوری‌های توطئه. یکی از جالب‌ترین تئوری‌های توطئه این بود که حادثه منا در نتیجه رقابت و جنگ قدرت میان شاهزادگان دربار سعودی اتفاق افتاده. یکی از آنان به منا می‌رود و خدم‌ و حشم او راه را برای رفتن وی بر روی حجاج می‌بندند و در نتیجه ازدحامی که پیش می‌آید آن اتفاق می‌افتاد.

فی‌الواقع آن شاهزاده با به وجود آوردن آن حادثه می‌خواسته تا بی‌لیاقتی رقیبش را بنمایش می‌گذارد؛ و تئوری‌های توطئه مشابهی که خلاصه کلام عامل به وجود آمدن تراژدی منا را متوجه رقابت‌ها و جنگ قدرت درون دربار آل سعود می‌کرد. »

پاسخ : البته  امروزه ، با انتشار ترهات نظریه پردازان دوم خردادی و توده ای های بی آبروی ورشکسته ، روشن شده است که « ایران تنها کشوری است که موجودیت و هستی آن با توطئه و دسیسه روبه رو نیست. » اما از آنجا که در عربستان دوم خردادی پیدا نمی شود ، این « احتمال » وجود دارد که در ساختاری عشیره ای مانند عربستان جنگ قدرت میان پس افتاده های حاکمان ریاض و جده به چنین فاجعه هایی هم بیانجامد .

«جالب است نه مردم عادی و نه مسئولین در ایران هیچ تردیدی در خصوص اسباب و علل و دلیل یا دلایل به وجود آمدن تراژدی منا نداشتند. آنان در ایران و صدها کیلومتر دورتر از منا «دقیقاً» می‌دانستند که علت آن حادثه کدام بوده. چه آنان که به‌واسطه رقابت‌های سیاسی در یمن، سوریه و لبنان با ریاض فرصت مطلوبی پیدا کردند تا امتیاز بگیرند، چه آنان که هنوز بغض و کینه‌های شکست ۱۴۰۰ سال پیش از اعراب را فراموش نکرده‌اند و با هر بهانه‌ای احساسات ضدعربی‌شان را به نمایش می‌گذارند و چه آنان که تراژدی منا عذر و بهانه مناسبی برایشان فراهم آورد تا بغض و کینه‌شان علیه اسلام را بروز دهند، تنها چیزی که برایشان اهمیت نداشت آن بود که در منا چه می‌شود؟ جملگی مطمئن بودند و دقیقاً می‌دانستند که در منا چه گذشته و مسئولیت آن‌ هم با چه کسانی بوده.»

چنین است که دانش آموخته ای که در انگلستان درس سیاست خوانده است و می خواهد ما را به « احتیاط » و « سنجیدگی » در رفتار سیاسی فرابخواند ، جا به جا ، در مطلب خود « همه ی ایرانیان » را از دم ، نژادپرست و ضدعرب می نامد . نگاهی به عنوان مقاله های و گفتگوهای زیباکلام نشان می دهد که او در نفس کش طلییدن در برابر ایرانیان به مراتبی رسیده است [ ۳ ] . اما پرسش مهم این است که چگونه مواضع زیباکلام با دیدگاه های عادل الجبیر ، وزیر امور خارجه ی عربستان و رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه  در باره ی رویداد منا ، یکسان و همسان از آب درمی آید ؟ [ ۴ ]

در پایان ، برای آگاهی او و همراهانش ناگزیر از یادآوری چند واقعیت هستم :

1. ایرانیان مهمترین کسانی بودند که در شکوفایی اندیشه ی دینی اسلام کوشیدند . بیش از نود درصد از پدیدآورندگان شرع و راویان حدیث اسلامی ، ایرانی هستند ؛ از جمله صحیح بخاری ، محمدبن اسحاق ، نسایی ، ابن ماجه .
2. ایرانیان مهمترین گسترش دهندگان اسلام در جهان بودند . پیش از آن ، ایرانیان در گسترش آیین های چون آیین مانی و آیین مسیح در مشرق زمین نقشی تعیین کننده داشتند .
3. ایرانیان نخستین یکتاپرستان جهان بودند و پیامبر آنها ، زرتشت«  پدیدآورنده ی کهن ترین فلسفه » [ ۵ ] « نخستین عالم علوم الهی » . [ ۶ ]
4. ایرانیان موسس « مذهب تشیع » و موسس حداقل یک مذهب حنفی ، از مذهب های چهارگانه ی اهل تسنن ، هستند .
5. ایرانیان دارای بزرگترین سهم در نوشتن « نگاشته های عربی » هستند ؛ یعنی مجموعه ای از کتاب ها  که در دو قرن آغاز اسلام به زبان عربی نوشته شد .

                                                                                                                          ۶  مهرماه  ۱۳۹۴

پی نوشت ها : 

۱. به نقل از : http://www.isna.ir/fa/news/94070502175/ ۲.

۲. یغمایى، اقبال . شهید راه آزادی (سید جمال واعظ اصفهانی). تهران ، انتشارات توس، چ ۱، ۱۳۵۷ .

۳. نام چند مطلب از صادق زیباکلام چنین است : ۱. خیلی از ما ایرانیان نژادپرست هستیم . ۲. دوست ندارم تیم ملی ایران برنده شود ! .۳. در مطلبی در «تابناک»، صادق زیبا‌کلام چنین نوشته است : « آنچه درباره ی ‌کشتار ارامنه یا ژنوساید ارامنه‌‌ مسلم است، اینکه این کشتار در سال‌های پایانی امپراتوری عثمانی صورت گرفته؛ اما اینکه چه اتفاقی افتاده ‌که جمهوری اسلامی ایران بر خلاف سال‌های گذشته در سالروز این جنایت به ارامنه ایرانی اجازه ی راهپیمایی اعتراض آمیز داده‌اند، جای سؤال و تعجب دارد ! باید گفت، این اجازه از سر حمایت از ارامنه یا ملاحظات بشردوستانه نیست، بلکه برای بغض و کینه‌ای است که بین تهران و آنکارا وجود دارد. » ۴. در مطلبی با نام « یک موی محمدبن عبدالله (ص ) به صد کوروش نمی دهم ( حاشیه های مناظره ی صادق زیباکلام با حسین الله کرم ) » چنین گفته است : « شما اگر از دانشجویان من سؤال کنید که آقای زیباکلام ،عید نوروز را به شما تبریک می‌گوید ؟ یک دانشجوی من نمی‌گوید که اینگونه است، زیرا از نظر من عید فقط عید قربان و عید فطر است؛ دو عیدی که رسول‌الله بزرگ دانسته است. شما به صورت تیغ‌انداخته من نگاه نکنید ؛ من یک موی محمدبن عبدالله (ص) را به صد تا  کوروش، داریوش، خشایار، تخت جمشید و ایران و گذشته آن نمی‌دهم. » پرسشی که با خواندن این گفته های زیباکلام برای خواننده پیش می آید ، این است که «چگونه این استاد سیاست تفاوت مفهوم هایی چون « پیامبر » ، « شاهنشاه » ، « میهن » و « تاریخ » را نمی داند و  آنها را با هم می سنجد ؟ » پرسش دیگر این است که دیدگاه صادق زیباکلام در باره ی جشن نوروز  چه  ارزشی دارد که او  آن را به آگاهی ایرانیان می رساند ؟ در این نشانی می توانید این مطلب را بخوانید :  http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=9003240092

۴. عادل الجبیر در باره ی فاجعه ی منا چنین گفته است : « عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان در دیدار با همتای آمریکایی اش ، جان کری در نیویورک گفت، بهتر است ایرانی ها از وقوع فاجعه برای کسانی که در حال اجرای مراسم مذهبی بودند، بهره برداری سیاسی نکنند.» الجبیر متعهد شد خطاکاران بازخواست خواهند شد. به نقل از : http://www.iribnews.ir/NewsText.aspx?ID=717669

رجب طیب اردوغان هم در گفتگویی گفته است : « این حادثه دلیل ناتوانی و ضعف مدیریت عربستان نیست . »

۵. دوشن گیمن ، ژاک و ثاقب فر ، مرتضی . دین هخامنشیان . تهران ، انتشارات شورآفرین ، ص ۱۰۲ .

۶. همان ، ص ۸۹ .