در سرزمین عقاب سپید 

( یازده گفتگو با ایران شناسان لهستانی )

گفتگوکننده : آیدین فرنگی

چاپ اول : ۱۳۹۴

۲۲۴ صفحه – ۲۰۰۰۰  تومان

ناشر : انتشارات هزار کرمان – تلفن :۶۶۹۲۳۹۴۶ – ۰۲۱  و  ۰۹۱۲۷۳۳۴۲۶۶

مطالعات ایران‌شناسی در دانشگاه یاگلونی لهستان بیشتر روی چه موضوع‌هایی تمرکز دارد و پژوهشگران این دانشگاه روی کدام‌یک از موارد مرتبط با تاریخ، فرهنگ، ادبیات و زبان‌های ایرانی کار می‌کنند ؟

چه کتاب‌هایی درباره‌ ایران در لهستان نوشته شده است ؟

آموزش زبان فارسی به دانشجویان رشته‌ ایران‌شناسی دراین کشور با چه دشواری‌هایی روبه‌رو است ؟

 ایران‌شناسی، بین رشته‌های شرق‌شناسی، امروز در چه موقعیتی قرار دارد ؟

پاسخ پرسش‌های فوق و پرسش‌هایی دیگر از آن‌دست را می‌توان در کتاب «در سرزمین عقاب سپید» جست‌وجو کرد. «در سرزمین عقاب سپید» کتابی است مشتمل بر ۱۱ گفت‌وگو با دست‌اندرکاران مطالعات ایرانی در دانشگاه یاگلونی شهر کراکفِ لهستان . کراکف ، پایتخت پیشین لهستان و یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی شرق اروپاست و دانشگاه یاگلونی دومین دانشگاه قدیمی اروپا محسوب می‌شود. مصاحبه‌هایی که در کتاب «در سرزمین عقاب سپید» گرد آمده، از [ طرح ] مسائل روزمره پرهیز دارند و در پی موارد تحلیلی و علمی هستند. پدید‌آورنده‌ کوشیده است تا قدم به عرصه‌ ژورنالیسم پژوهشی بگذارد و دستاورد گفت‌وگوهایش چیزی باشد فراتر از مصاحبه‌های رایج مطبوعاتی . کتاب به مواردی چون شاهنامه، سیر تحول نظام آوایی زبان‌های ایرانی، تاریخ دین مسیح در ایران و ترجمه‌های فارسی انجیل و ترجمه‌های لهستانی قرآن، شعر امروز فارسی و لهستانی، موارد مربوط به آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان، مولانا، دف‌نوازی، ترجمه متن‌های پهلوی و وضعیت کتاب‌های فارسی در کتابخانه دانشگاه یاگلونی می‌پردازد.

اکنون مروری داشته باشیم بر عنوان فصل‌های کتاب : «شاهنامه و ترجمه‌های لهستانی آن» گفت‌وگو با پروفسور آنّا کراسنوولسکا، رئیس بخش ایران‌شناسی دانشگاه یاگلونی؛ «مارک اسموژینسکی، لهستانی‌ای ایران‌دوست»، گفت‌وگو با هایده وامبخش؛ «در جست‌وجوی سیر تاریخی تلفظ واژه‌ها»، گفت‌وگو با پروفسور آندژی پیسوویچ، ایران‌شناس و ارمنستان‌شناس؛ «زبان روزمره، شعر فارسی و شخصیت زن در رمان‌های ایرانی»، گفت‌وگو با کارولینا رکویستکا، نویسنده کتابی در تحلیل شعر فارسی، خاصه آثار قیصر امین‌پور؛ «ترجمه‌های فارسی کتاب مقدس و تاریخ دین مسیح در ایران»، گفت‌وگو با مارچین ژپکا، مدرس تاریخ و پژوهشگر تاریخ دین مسیح در خاورمیانه؛ «زبان‌‌آموزی تدریس ادبیات نیست ! »، مصاحبه با ثریا موسوی، مدرس زبان فارسی در دانشگاه یاگلونی؛ «از رسم‌ خط فارسی تا مطالعه درباره ترجمه متن‌های پهلوی» مصاحبه با متئوش کواگیش، نویسنده کتاب «خط و رسم‌ خط فارسی»؛ «زبان‌آموزی و ضرورت توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای»، گفت‌وگو با هایده وامبخش، مدرس زبان فارسی در دانشگاه یاگلونی؛ «دشواری تهیه‌ کتاب‌های تازه‌ فارسی» گفت‌وگو با مسئول کتابخانه‌ دانشکده‌ شرق‌شناسی؛ «پرواز مولانا در قلمرو عقاب سپید»، مصاحبه با ماریوش کلوه، خواننده، آهنگساز و خالق آلبوم فارسی «قلب‌ها» و «از کراکف تا تهران، در پی راز شورانگیزی یک صدا» گفت‌وگو با آنا مارچینوفسکا، نخستین و تنها دف‌نواز اهل لهستان.

در این کتاب تصویر رنگی ۶ نمونه از مینیاتورهای مربوط به شاهنامه که متعلق به دوران شاه‌عباس‌ هستند و اکنون در کراکف در موزه شاهزادگان چارتوریسکی نگهداری می‌شوند، نیز آمده است. گفت‌وگوکننده در سخن پایانی کتاب به ارائه تصویری از شهر کراکف می‌پردازد و می‌کوشد خواننده ایرانی را با یکی دو ویژگی کراکف آشنا کند. او در همین بخش، پس از توصیف شهرسازی کراکف نوشته است: «وقتی در سردابی قدیمی، که اکنون به کافه‌ای دانشجویی بدل شده، به یکی از استادان ایران‌شناسی گفتم : پی‌های محکم و مصالح اصولی باعث شده شهر شما دارای هویتی خاص شود، تایید کرد و گفت: شعر فارسی از این جهت شبیه شهرسازی ماست. شعر و ادبیات شما هم پایه‌های محکمی دارد و ریشه محکمش باعث شده دارای ادبیاتی با هویت خاص باشید.»

 حاصل مطالعه پیرامون مطالعات ایرانی، از یک‌سو آگاهی از نگاه دیگران به ایران و ایرانی است و از سوی دیگر کسب فرصتی است برای تماشای خود در آینه دیگران . چنین فرصتی به ما امکان تأمل می‌دهد و یاری‌مان می‌کند با دقت بیشتری به موضوعاتی بنگریم که به‌دلیل عادت کردن، وقوف خود را نسبت به وجود آن‌ها از دست داده‌ایم . مثلا وقتی مصاحبه‌شونده‌ فصل آخر، مارچینوفسکا، می‌گوید که موضوع پایان‌نامه‌ فوق‌لیسانس‌اش «تعارف در فرهنگ ایرانی و اصطلاحات مؤدبانه در زبان فارسی» بوده است، تاکید دارد که: «تعارف پدیده‌ای ایرانی و برای لهستانی‌ها رفتاری ناشناخته است… چون این رفتار در فرهنگ لهستانی وجود ندارد، در زبان ما معادلی هم برایش نیست… ایرانی‌ها در تحلیل علت وجودی این پدیده نتوانستند کمکم کنند؛ چون برایشان تعارف یک رفتار، امر عادی و روزمره است و اصلا درباره‌ا‌ش فکر نکرده‌اند و کتابی دراین موضوع ننوشته‌اند.»

مصاحبه‌کننده در جایی، از ژپکا، پژوهشگر تاریخ دین مسیح در خاورمیانه، سوالی می‌پرسد که چندی است جزو موارد ابهام‌آلود رایج شده است: « برخی در جهان اسلام بر این باورند که بهبود روابط صفویان با اروپا، باعث شد کشورگشایی عثمانی در اروپا متوقف شود. »

 وقتی این گزاره با ژپکا در میان گذاشته می‌شود، او حسب مدارک تاریخی می‌گوید : «فکر نمی‌کنم این حرف درست باشد. برای اروپا و به‌تبع آن برای کراکف، دولت عثمانی خطرناک بود. ما با دولت ایران به ‌این دلیل روابط خوبی داشتیم که ضدعثمانی بود؛ اما آنچه را دراین زمینه می‌گویید قبول ندارم؛ برای اینکه روابط ایران و اروپا در آن زمان تنها بر روی کاغذ بود و این دو با هم هیچ عملی بر ضدعثمانی انجام ندادند.»

گفت‌وگوهای کتاب «در سرزمین عقاب سپید» کار آیدین فرنگی است. پیش ‌از این از او کتاب «از کاف تا نون» نیز منتشر شده است. از «کاف تا نون»، حاصل گفت‌وگویی است بلند با میرجلال‌الدین کزازی ، چهره آشنای پژوهش‌های ادبی و فرهنگی، خاصه فردوسی‌شناسی و خاقانی‌شناسی .

برگرفته از : روزنامه بهار ، یکشنبه ۲۲ آذرماه ۱۳۹۴ ، شماره ۶۷ ، صفحه ۱۲ .