روایت ایرانی فاجعه ی حلبچه ( همایش ورجاوند ۵ )

۳ - فروردین - ۱۳۹۳

در روز بیست‌وپنجم اسفندماه ۱۳۹۲ ، مراسم بزرگداشت شهدای بمباران شیمیایی حلبچه ، به کوشش سه نهاد مدنی و با حضور جمعی از محققان، نویسندگان و هنرمندان در تالار اجتماعات پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی با عنوان «روایت ایرانی فاجعه حلبچه» برگزار شد .

در این مراسم تعدادی از مدعوین این مراسم با حضور بر سر مزار شهدای حلبچه که در ایران و دور از خانواده خود در قطعه های ۲۷ و ۴۰ بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شده‌اند، با اهدای گل به مقام والای این شهیدان ادای احترام کردند .

در این مراسم احسان هوشمند، پژوهشگر و جامعه شناس ضمن بازخوانی حمله ی شیمیایی صدام حسین به حلبچه گفت : پس از این حمله ی وحشیانه، تنها کشوری که از مردم حلبچه حمایت کرد،‌ و به داد مصدومان و شهدای آن جا رسید، ایران بود. این شهدایی که در این جا دفن شده‌اند، نیز بر اثر حملات شیمیایی صدام زخمی شده و به ایران آورده شده بودند که در اینجا بر اثر شدت جراحات شهید شدند.

هوشمند در سخنان خود تصریح کرد: « با توجه به این که این مصدومان در استان‌های مختلف کشور از جمله کردستان، کرمانشاه، تهران و.. بستری شده بودند، در نتیجه در همه ی آن شهرها نیز کسانی از این زخمیان به شهادت رسیده و به خاک سپرده شده اند .» این پژوهشگر ادامه داد: « در آن زمان همه ی کشورهمه ی دولت هایی که خود را از مدعیان حقوق بشر در جهان می دانند ، با حمایت از صدام حسین موجب کشتار مردم حلبچه شدند و متاسفانه هیچ گاه هم محاکمه نشدند. »

در ادامه ی مراسم، عبدالرحمن زیباری وکیل مردم کرد دردادگاه صدام حسین در سخنانی چنین گفت : « در آن دادگاه برخی قصد داشتند که از اعدام صدام ممانعت کنند که با تلاش ما این اتفاق عملی نشد. » وی افزود: « متاسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم این جنایت را به عنوان نسل‌کشی تثبیت کنیم و حمایت‌کنندگان از صدام هم که کمپانی‌های آلمانی، آمریکایی و … بودند ، هنوز محاکمه نشده‌اند . »

همچنین، شرکت‌کنندگان بر سر مزار احسان نوری‌پاشا ، رهبر کمیته ی «خووی بوون» ترکیه حاضر شدند و با نهادن گل بر مزار او ، به وی ادای احترام کردند. در این بخش نیز هوشمند در سخنانی در باره ی فعالیت‌های احسان نوری برای حاضران سخن گفت .

دکتر مصطفی قانعی

عصر روز بیست‌وپنجم اسفندماه ۱۳۹۲ ــ هم‌زمان با سالروز بمباران شیمیایی وحشیانه‌ی شهر بی‌دفاع حلبچه ــ همایش «روایت ایرانی فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه» نیز در تالار پژوهشکده ی فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شد و تعدادی از پژوهشگران و صاحب نظران درباره ابعاد بمباران شیمیایی حلبچه و همیاری ایران در رسیدگی به وضعیت زخمیان شیمیایی سخنرانی کردند. برگزارکنندگان این همایش دفتر ارتباط با اقلیم کردستان ، وابسته به جهاد دانشگاهی ، انجمن دوستداران میراث فرهنگی افراز و دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران بودند . این همایش در ادامه‌ی سلسله‌ همایش‌های «ایران ورجاوند» بود که نهاد مدنی اخیر در چند سال گذشته (برای بزرگداشت شادروانان ورجاوند و ثافب‌فر و تجلیل از خلبانان عملیات اچ ـ۳) برگزار کرده بود .

در آغاز ، احسان هوشمند ، دبیر همایش در سخنانی درباره سالگرد بمباران شیمیایی حلبچه، ابراز امیدواری کرد که با وجود گذشت ۲۶ سال از بمباران شیمیایی حلبچه بتوان با همیاری رسانه‌ها،‌ پژوهشگران و گروه‌های مدنی، به بخش‌های مهمی از پرونده‌های مختلف این فاجعه بشری بپردازیم . اسعد اردلان، استاد دانشگاه، محقق و پژوهشگر سخنران بعدی این مراسم بود که در سخنانش به مفاد پروتکل ۱۹۲۵ ژنو اشاره کرد و گفت : « پس از پایان جنگ جهانی اول که ۱۱۳ تن مواد شیمیایی بر سر مردم دنیا ریخته شد، این قرارداد در سازمان ملل متحد به امضا رسید و در آن از دولت‌ها خواسته شد که سلاح‌های شیمیایی در جنگ‌های بین‌المللی به کار گرفته نشود ؛ اما این پروتکل هیچ گونه ضمانت اجرایی نداشت. »

وی افزود: « در سال ۱۹۹۲ نیز پروتکلی در کنوانسیون ژنو به امضا رسید و در سال ۱۹۹۳ اجرایی شد که دولت ها را متوجه اشتباه خود در امضانکردن پروتکل ۱۹۲۵ و نپیوستن به آن کرد. در پروتکل ۱۹۹۳ نقایص پروتکل قبلی در زمینه ی منع کاربرد سلاح‌های شیمیایی برطرف شده بود و بر اساس آن ، تولید و فروش و انباشت سلاح‌های شیمیایی نیز ممنوع شد. همچنین در این کنوانسیون هیچ شرطی وجود نداشت و سازمانی با عنوان OPCW از سوی سازمان ملل متحد برای نظارت بر اجرایی شدن این کنوانسیون ایجاد شد. این پژوهشگر «عملیات انفال » را یک برنامه‌ریزی سیستماتیک برای نسل کشی کردها عنوان کرد که در طول سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۸ طی ۸ دوره ی کوتاه مدت و در طول صد روز از سوی رژیم نژادپرست صدام اجرا شد .

دکتر مصطفی قانعی رییس انستیتو پاستور، مشاور وزیر بهداشت و پژوهشگر حوزه ی سلاح‌های شیمیایی در سخنرانی خود به ابعاد جراحات وارده بر مصدومان حمله ی شیمیایی صدام عراق به حلبچه پرداخت و از کمک‌های ایران در حوزه ی پزشکی، دارویی و درمان گزارشی ارائه کرد. قانعی با ارائه تصویرهایی از مصدومان شیمایی حلبچه ، اوج جنایت رژیم بعث در کشتار مردم کرد را برای مخاطبان تشریح کرد.
در بخشی از همایش ، پیام «سیمون مینکس» ، دادستان ارشد هلندی و مسئول پرونده « فرانز فن آنرات» تبعه ی هلند و فروشنده ی عمده ی مواد شیمیایی به دولت صدام حسین پخش شد. در بخشی از سخنان «سیمون مینکس» آمده است : « پرونده ی فن آنرات مهمترین پرونده ی در جریان کشور هلند در دوره ی پس از جنگ جهانی دوم بوده است . این تبعه ی هلند به عنوان مهمترین منبع تهیه و تحویل مواد شیمیایی به دولت عراق در زمان جنگ ایران و عراق مطرح است. »
او در بخش دیگری از سخنان خود ، یکی از جنبه‌های مهم این پرونده را موفقیت در دادگاه و محکوم شدن متهم عنوان کرده و در ادامه چنین گفته است : « در این دادگاه علاوه بر اثبات اینکه این مواد به دولت عراق تحویل داده شد، باید تبدیل آنها به سلاح شیمیایی و استفاده از آنها علیه مردم ایران و عراق نیز اثبات می‌شد که در نهایت ، پس از چندین سال تلاش موفق شدیم این موارد را اثبات کنیم و نشان دهیم که این مواد علیه مردم سردشت و حلبچه و چندین مکان دیگر در ایران به کار رفته است. فن آنرات زمانی اقدام به فروش و تحویل این مواد شیمیایی به عراق کرده است که طبق قوانین بین‌المللی، تحویل این مواد به کشورهای در حال جنگ ممنوع بوده است و کسی اجازه نداشته است اینگونه مواد را به ایران یا عراق تحویل دهد».
وی همچنین صرف وقت و بودجه ی بسیار را لازمه ی آشکارشدن نام شرکت‌هایی که در تولید و تحویل سلاح‌های شیمیایی به دولت عراق سهیم بوده‌اند ، دانسته و گفته است :‌ « شرکت هایی که اینگونه معاملات را انجام داده‌اند، بدون شک خود را مخفی می کنند ؛ چرا که آنها به خوبی و بدون شک آگاه هستند که چه کاری انجام داده‌اند و همچنین از نتیجه ی بررسی های دادگاه علیه خودشان آگاهند،‌ بنابراین برای پیگیری متهمان و شرکت‌هایی که در این جنایت بشری سهیم بودند، نیاز به صرف زمان و هزینه بسیار است. »

از مباحث مهم در این همایش ارائه ی اطلاعاتی از شرکت‌های اروپایی بود که سلاح‌های شیمیایی و کشتار جمعی را در اختیار صدام قرار دادند .عبدالرحمن زیباری ، وکیل مردم کرد در دادگاه صدام حسین در این خصوص اظهار داشت : « در مجموع ۲۰۷ شرکت اروپایی به رژیم بعث عراق سلاح کشتار جمعی فروختند که در فهرست آنها ، نام ۳ شرکت از آرژانتین، ۱۷ شرکت از اتریش، ۱۶ شرکت از فرانسه، ۱ شرکت از یونان، ۱ شرکت از هندوستان ، ۱ شرکت ازعراق ۱ ، ۱۲ شرکت از ایتالیا ، ۱ شرکت از ژاپن ، ۸ شرکت از بلژیک ، ۷ شرکت از آمریکا ، ۱ شرکت از برزیل ، ۱ شرکت از مصر، ۱۸ شرکت از آمریکا ، ۸۶ شرکت از آلمان ، ۱ شرکت از لهستان ، ۲ شرکت از هلند، ۲ شرکت از موناکو، ۱۸ شرکت از انگلستان ، ۱ شرکت از سوئد، ۴ شرکت از اسپانیا ، و ۱۱ شرکت از سوئیس دیده می شود .

اردشیر پشنگ

در ادامه ، ماموستا عبدالرحمان زیباری، حقوقدان و وکیل مردم کرد عراق در دادگاه محاکمه ی صدام حسین به اتهام استفاده از سلاح‌های شیمیایی و عملیات انفال، محمد صدیق احمد (جگر خون) ، جانشین نمایندگی اقلیم کردستان در تهران و محقق روابط بین‌الملل ؛ جعفر حق‌پناه ، محقق مطالعات قومی و استاد دانشگاه ؛ اردشیر پشنگ ، پژوهشگر علوم سیاسی؛ محمدعلی چاووشی ، شاعر و محقق ؛ مجتبی برزویی، دکتر قطب‌الدین صادقی ، هنرمند و استاد دانشگاه ، و دکتر بایزید مردوخی ، اقتصاددان سخنرانی کردند.