نوشتۀ : احسان هوشمند
پس از ۱۳ ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم، با فشار کشورهای اروپایی، پروندۀ ایران دوباره به شورای امنیت بازگشت تا در صورت نبود توافق در روزهای آینده، قطعنامههای شورای امنیت دوباره فعال شوند. کمتر از ۱۰ ماه پس از آغاز به کار دولت چهاردهم هم، ایران مورد حملۀ اسرائیل قرار گرفت و سپس با کمک آمریکا مراکز هستهای کشور بمباران شد. در روز تحلیف رئیسجمهور، عالیترین مقام حماس در ایران ترور شد و پس از آن ایران و اسرائیل درگیری محدود اما نگرانکنندۀ موشکی و هوایی را تجربه کردند. همۀ این رویدادها در حالی رخ داد که امیدی شکل گرفته بود که با آغاز به کار دولت چهاردهم مناسبات ایران در عرصۀ بینالمللی دچار تحولی عمده شود و سایۀ جنگ از سر کشور برداشته شود و حتی تحریمها نیز خنثی و برجام یا توافق جدیدی موجب تحولی در سیاست خارجی کشور شود – به ویژه آنکه در دورۀ تبلیغات ریاستجمهوری، آقای پزشکیان وعدۀ رفع تحریمها و حل مشکل اف.ای.تی.اف و حتی «بالارفتن ارزش پول ملی» را مطرح کرده بود. بسیاری از حامیان آقای پزشکیان به ویژه اصلاحطلبان هم با تلاش برای جلب اعتماد شهروندان به نامزد اصلاحطلبان بر رفع مشکلات بینالمللی کشور تأکید کرده بودند و حتی هشدار داده بودند که در صورت مشارکتنداشتن اکثریت شهروندان در انتخابات، و با پیروزی نامزد اصولگرایان یعنی آقای جلیلی همۀ شانسهای توافق با آمریکا و اروپا از بین میرود و جنگ و تحریمهای بیشتر در انتظار کشور خواهد بود. تبلیغات و شعارهای آقای پزشکیان و به ویژه اصلاحطلبان مبنی بر رفع سایۀ جنگ از کشور و برطرفشدن موانع توافق با طرف آمریکایی موجب شد تا با مشارکت کمتر از نیمی از واجدان شرایط در انتخابات ریاستجمهوری چهاردهم، آقای پزشکیان به عنوان رئیسجمهور چهاردهم عهدهدار ادارۀ دولت شود. اکنون پس از گذشت ۱۳ ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم شایسته است شرایط حساس کشور در این برهۀ تاریخی بررسی و ارزیابی شود تا مشخص شود که فرجام وعدههای دادهشده به چه نتایجی رسیده است؟ و این وضعیت چه نسبتی با امید ایجادشده دارد؟
۱.یکی از رسانههای نزدیک به دولت که مدیریت آن رسانه هم از اعضای گروه اطلاعرسانی دولت است، از قول یکی از دانشجویان سابق خط امام تیتر زده است که دولت پنهان مانع توافق است و از قول او نوشته است، «مشکل اصلی در تحقق توافق پایدار، «دولت پنهان» است؛ نهادی غیرپاسخگو و فراقانونی که میتواند هر توافقی را متزلزل سازد». اینکه اگر شخص مدنظر رأی نیاورد، مشکل پای تندروهای داخلی است و اگر هم رأی آورد، باز مشکل پای همان تندروها و دولت پنهان است، حاوی یک تناقض آشکار است. اگر تندروها اجازۀ توافقی را نمیدهند و از چنان نفوذ و قدرتی برخوردارند که مانع تحقق ارادۀ دولت میشوند، چرا این دسته از اصلاحطلبان بر انتخاب آقای پزشکیان اصرار داشتند؟ مگر از پیش نمیدانستند که شرایط و توازن نیروهای سیاسی درون حاکمیت به چه شکلی است؟ اگر نمیدانستند، یک معضل ایجاد میشود و اگر میدانستند که باز معضل دیگری شکل میگیرد .
۲.یکی از مهمترین دلایل پیشرفتنداشتن در مهار تنشهای منطقهای، نبود ابتکار عمل اساسی از طرف دولت است. به سخن دیگر اگر با آگاهی از شرایط کشور، دولت چهاردهم پا به میدان گذاشته، لازم است با اطلاعرسانی دقیق و گفتوگو با افکار عمومی، آنها را از موانع پیشروی دولت برای حلوفصل مسائل بینالمللی و منطقهای کشور به صورت دقیق و شفاف آگاه کند.
این درخواست حاوی یک مفروض اساسی و بدیهی است. در صورت بازگشت تحریمها یا بروز تنشهای نظامی تازه، کشور درگیر بحران بزرگی میشود. استمرار حالت نه جنگ، نه صلح هم برای اقتصاد کشور و آرامش عمومی بسیار مضر است. بنابراین برای آنکه خسارات بزرگ و اساسی به کشور وارد نشود، لازم است از شرایط موجود عبور کرد. با عنوان وفاق و در عمل با سکوت در برابر موانع پیشروی کشور نه تنها وفاق با بحران روبهرو میشود، بلکه کشور با معضلات بزرگتری دست به گریبان میشود. پس ضروری است برای پیشگیری از خسارات بزرگتر به هزینههای کوچکتر تن داد .
البته وقتی این شفافیت مؤثر است که دولت دارای طرح و برنامۀ مدونی برای مواجهه با شرایط پیچیدۀ پیش روی باشد و با ابتکار عمل اساسی و چندوجهی راهی برای خروج از وضعیت موجود طراحی کرده باشد. در صورت فقدان چنین ابتکار عملی مشخص است که هیچ اقدام دیگری از جمله افزودن بر رقابتهای جناحی هم به جز فرسایش اعتماد عمومی، آوردۀ دیگری ندارد. اما اگر ایدهای برای خروج از بحران نداشته باشد و ابتکار عملی هم در کار نباشد، گناه مشکلات پیش روی را به جناح مقابل نسبتدادن، به جز فرار به جلو برای طفرهرفتن از مسئولیتپذیری نیست.
باید پذیرفت که کشور در شرایط بسیار حساسی است و راه برونرفت از این شرایط نیازمند ابتکار عملی کارشناسیشده است. غیبت ابتکار عمل همراه با شجاعت و پیگیری چنین ابتکار عملی همراه با مسئولیتپذیری، میتواند به خسارات ساختاری پیشبینیناپذیری منجر شود. مسئولیتپذیری و ابتکار عمل نیاز فوری کشور برای گذار از چالش سهمناک پیشروی کشور است.
برگرفته از : روزنامۀ شرق، ۳۰شهریور۱۴۰۴ (با ویرایش)
نظر شما