دکتر ابراهیم متقی ، استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، ابراهیم متقی استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران امروز (یکشنبه) در نشست بررسی ابعاد سیاسی و امنیتی برجام و قطعنامۀ ۲۲۳۱ در پژوهشکدۀ مطالعات روابط بین‌الملل بسیج ، گفت: «اصلی‌ترین ویژگی توافق خوب این است که تداوم و اثربخشی داشته باشد، یعنی اینکه ایران و آمریکا نسبت به مطلوبیت‌های این توافق در فضای مصالحه قرار گرفته باشند . »
وی افزود: « اگر خطوط قرمز کشوری در روند توافق نادیده گرفته شود شاید موضوعی طبیعی تلقی شود، مشروط بر اینکه خطوط قرمز طرف مقابل هم نادیده یا اینکه فقط یک یا دو مورد از این خطوط قرمز نادیده گرفته شود . »
متقی با بیان اینکه شکل‌بندی توافق وین مانند معاهدۀ ورسای سال ۱۹۱۹ است، اظهار داشت: «در درون معاهدۀ ورسای ۱۹۱۹ ریشه‌های منازعۀ جدید به وجود آمد، همانطور که پس از توافق وین نیز وضعیت اینگونه است . »
این عضو هیات عملی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد : « قرارداد ۱۹۱۹ آغاز جدیدی پس از پایان جنگ بود و دیپلمات‌هایی که دور یکدیگر گرد آمده و برای مدت طولانی مذاکرات را انجام داده بودند، این موضوع را آغاز راه جدید ژئوپولتیکی برای تغییر نقشۀ جهان می‌دانستند . »
وی افزود: « پس از معاهدۀ ورسای عمر سه امپراتوری عثمانی، آلمان و اتریش پایان یافت و با اینکه امپراتوری دیگری در گذشته به نام روسیه پایان حیات داده بود، ولی زمینه‌های شکل‌گیری امپراتوری جدیدی با ساختاری نوین ایجاد شد . »
متقی گفت : «برخی افراد و دیپلمات‌ها، علی‌رغم شروع دوران جدید ریشه‌های تعارض را پس از معاهدۀ ورسای می‌دیدند و به همین دلیل یکی از اعضای مذاکره‌کنندۀ انگلیس پس از معاهده استعفا داد . »
وی تصریح کرد: « توافق وین یا برجام دارای ویژگی‌هایی نظیر معاهدۀ ورسای ۱۹۱۹ و ایجادکنندۀ امیدهای کاذب است. همانطور که خطوط قرمز ایران نادیده گرفته شده، خطوط قرمز آلمان هم در سال ۱۹۱۹ نادیده گرفته شد . »
وی گفت : « در شروع مذاکرات دیپلماتیک با طرف‌های غربی، ایران دارای خطوط قرمز و روشن بود که هر کدام از آنها به تدریج نادیده گرفته شد . »
متقی با بیان اینکه ایران ۷ خط قرمز را برای آغاز مذاکرات با ۱+۵ اعلام کرده بود، گفت:« خط قرمز اول توسط دیپلمات‌ها نادیده گرفته شد که مربوط به مرکز غنی‌سازی فردو بود و این موضوع از سوی آنها نادیده گرفته شد . »
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد : « مرکز غنی‌سازی فردو قابلیت بازدارندگی راهبردی را برای ایران ایجاد می‌کرد، زیرا ما در آنجا سانتریفیوژهای IRP2 و همچنین ۳ هزار سانتریفیوژ فعال داشتیم و زمانی که این مرکز ساخته می‌شد از آن به عنوان سایت غنی‌سازی بالقوه یاد می‌شد . »
متقی خاطرنشان کرد : « اگر هر بازیگر بین‌المللی قصد داشت پایگاه اراک یا پایگاه اصفهان را مورد تهاجم قرار دهد، تنها جایی که امکان غنی‌سازی برای ایران را حفظ می‌کرد، فردو بود . »
وی خط قرمز دوم ایران را راکتور آب سنگین اراک دانست و افزود: «ایران به دنبال آن بود که راکتور اراک را به مرحله فعالیت و نصب تجهیزات برساند، در حالی که توافق لوزان به ایران صراحتاً اعلام کرده که راکتور آب سنگین اراک باید حذف و راکتور آب سبک جایگزین آن شود . »
عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود : « روس‌ها در نیروگاه بوشهر علی‌رغم تلاش‌های زیاد نتوانستند قلب راکتور نیروگاه را که بخشی از آن توسط شرکت زیمنس آلمان ساخته شده بود ، احیا کنند. از این رو به نظر می‌رسد که با خارج شدن قلب راکتور آب سنگین اراک ، این مرحله هم برای ایران گران و غیر قابل بازگشت خواهد بود. ضمن اینکه هم‌اکنون بحث پرکردن قلب راکتور از سوی آمریکایی‌ها مطرح می‌شود . »
وی به خط قرمز سوم ایران یعنی تعداد سانتریفیوژها اشاره و خاطرنشان کرد : « ایران در گذشته اعلام کرده بود که ۱۹۰ هزار سو غنی‌سازی را خواهد داشت و این موضوع ، بارها، از سوی مقامات عالی‌رتبۀ کشورمان به صراحت بیان شده است، در حالی که پس از توافق وین ۱۹۰ هزار سو به ۵ هزار سو تقلیل پیدا کرد . »
متقی خط قرمز چهارم ایران را تحقیق و توسعه در برنامۀ هسته‌ای اعلام کرد و افزود : « براساس توافق وین سانتریفیوژهای جدید ساخته شده ایران نباید در طول یک سال بیش از ۲۰۰ عدد و در طول ۱۰ سال آینده بیش از ۲ هزار عدد باشد، در حالی که این امر با تعداد کل سانتریفیوژهای برچیده شده، نامتوازن است. ضمن اینکه همین سانتریفیوژهای ساخته شده هم باید بدون روتور باشند و این یعنی ماشین بدون موتور که هیچ قابلیتی برای بهره‌برداری ندارد . »
این استاد دانشگاه خط قرمز پنجم ایران را لغو کلیۀ تحریم‌ها دانست و افزود : « دو سال پیش در نامه‌ای به مقام معظم رهبری اعلام شد که تحریم‌های ایران ترک برداشته شده و دیگر قابلیت گذشته را ندارند. در حالی که طبق توافق وین در هیچ جای آن اعلام نشده که تحریم‌ها برداشته خواهد شد و پایان می‌پذیرد . »
متقی خاطرنشان کرد: « وضعیت تحریم‌های ایران ارتباط مستقیم به گزارش نوامبر امسال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارد که آنها در گزارش خود در خصوص PMD (نگاه غرب) و یا PPI (نگاه ایران) چه مطالبی را عنوان کنند، در حالی که هدف اصلی آنها همان ۶۴ پاراگراف اتهامات ادعایی در نوامبر ۲۰۱۱ است که آمانو اعلام کرد . »
متقی گفت : « آنچه در توافق به صراحت وجود دارد، عدم لغو تحریم‌هاست، نه آنچه که مقامات اجرایی ایران آن را اعلام می‌کنند . »
وی افزود: «وعده‌های زیادی از سوی مقامات اجرایی ایران به جامعه و نخبگان داده شده که تا تیرماه تحریم‌ها برداشته می‌شود، در حالی که اجرای توافق امر مهمتر و اصلی‌تری است . »
این استاد دانشگاه تهران ، با اشاره به برخی وعده و وعیدها در خصوص برداشته شدن تحریم‌ها، اظهار داشت: « برخی حرف‌ها برای تهییج جامعه به منظور کارآمد اعلام کردن دولت و اقدامات اجرایی صورت می‌گیرد . »
وی خط قرمز ششم را مسئلۀ بازرسی‌ها برای ایران دانست و گفت : « در متن توافق، بازرسی‌ها به صراحت آمده و حتی فراتر از پروتکل الحاقی عنوان شده است، ضمن اینکه این بازرسی‌ها قطعاً مشکلاتی را در آینده ایجاد خواهد کرد که ما را در برابر فضای دوگانۀ حوزۀ دیپلماسی و نظامی قرار خواهد داد . »
متقی خط قرمز هفتم را مسئلۀ بازجویی یا مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران اعلام کرد و گفت : « در فضای بازجویی، این بازرس و بازجوست که محل آن و نوع پرسش و اقناع را تعیین می‌کند . »
وی افزود : « تاکنون دو مرحله بازرسی یا بازجویی در دوران احمدی‌نژاد بر اساس بحث مدالیته وجود داشته است و با اینکه جهان غرب اعلام کرده بود با مدالیتۀ پیشنهادی ایران، موضوع هسته‌ای حل و فصل خواهد شد، اما آنها نه تنها اقناع نشدند بلکه شرایط پرونده پیچیده‌تر شد. همچنین راستی‌آزمایی طرف مقابل نیز به صراحت در متن برجام آمده است . »
وی افزود : « متصل کردن برجام به قطعنامۀ ۲۲۳۱ یعنی اینکه برجام ضمیمۀ قطعنامه است، در حالی که در قطعنامه مسائلی اعلام شده که می‌تواند مشکلات راهبردی دیگری را برای ایران به وجود بیاورد . »
متقی تصریح کرد : « گاهی اوقات آغاز جدید می‌تواند ریشه‌های تضاد بنیادی ای را که وجود دارد ، بازتولید کرده و زمینه‌های اختلافات گذشته را احیا کند ؛ و اگر میان انتظار و واقعیت‌های نهفته تفاوت وجود داشته باشد، این آغاز جدید به سراب تبدیل خواهد شد . »
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود : « موضوع فعالیت هسته‌ای ایران مسئلۀ بعد از انقلاب اسلامی نبوده، زیرا اگر به خاطرات علی اکبر اعتماد اولین رئیس سازمان انرژی اتمی مراجعه کنیم ، مشاهده می‌شود که جایگاه بنیادین صنعت هسته‌ای در تفکر راهبردی ایران از آن زمان وجود داشته است . »
وی خاطرنشان کرد : « شاه ایران به صراحت اعلام کرده بود که برای دستیابی ایران به موازنۀ منطقه‌ای، باید به سمت هسته‌ای شدن حرکت کنیم . »
روی جلد کتاب « در پرتگاه حادثه » ( زندگی نامه ی اکبر اعتماد ، بنیادگذار و نخستین رئیس سازمان انرزی اتمی ایران )
این استاد دانشگاه با اشاره به اظهارات برخی مسئولان اجرایی کشور، مبنی بر اینکه ایران از وضعیت امنیتی خارج شده است، گفت: « این موضوع به هیچ وجه صحت ندارد، زیرا ایران همچنان در فصل هفتم قرار دارد و تمامی مواردی که در قطعنامۀ ۲۲۳۱ به آن استناد شده مربوط به مادۀ ۴۱ منشور ملل متحد و در قالب فصل هفتم و ایجاد محدودیت، تحریم و تهدید برای ایران است . همچنین باید این را گفت که مادۀ ۴۱ منشور هم به هیچ وجه پاداش به حساب نمی‌آید . »
وی افزود : « ایران طبق قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت باید به موجب مادۀ ۲۵ آن را مورد توجه قرار داده و بپذیرد، در حالی که این ماده می‌گوید تهران تمامی قطعنامه‌ها را باید پذیرفته و لازم‌الاجرا بداند . »
متقی با اشاره به بیانیۀ وزارت امور خارجۀ ایران پس از صدور قعطنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت اظهار داشت : « آنچه که مصوب شده برای تهران لازم‌الاجرا است، در حالی که اجرای این قطعنامه می‌تواند مشکلاتی را برای ایران به وجود بیاورد . »
وی مشکلات قطعنامۀ ۲۲۳۱ را برگشت‌پذیری آن دانست و گفت : « اگر اقدامی انجام دهیم که با نگاه آژانس هماهنگی لازم را نداشته باشد، بر طبق قطعنامۀ ۲۲۳۱ تحریم‌های ایران بازگشت‌پذیر خواهد بود . »
متقی گفت : « طبق قطعنامۀ ۲۲۳۱ شلیک و به کارگیری موشک‌های بالستیک از سوی ایران با محدودیت مواجه شده، در حالی که این موضوع با رویکرد پروژۀ موشک‌های شهاب ۳ و سجیل هماهنگی ندارد . »
نموداری که برد موشک های ایرانی را نشان می دهد .
این استاد دانشگاه با اشاره به مکانیسم ماشه و برگشت‌پذیری تحریم‌های ایران گفت : « اعلام می‌شود که ایران در کمیسیون اختلافی حضور دارد، اما باید بدانیم که حضور بدون رای، امتیازی به حساب نمی‌آید؛ در حالی که آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان و اتحادیۀ اروپا می‌توانند با ۵ رای، تحریم‌های ایران را بازگردانند و نیازی به رای چین و روسیه هم نیست . ضمن اینکه کشورهای مخالف ایران مانند عربستان و دیگر کشورها هم می‌توانند در صورت احساس خطر از برنامه هسته‌ای ایران به این کمیسیون شکایت کنند . »
وی تصریح کرد : « توافقی که نتواند تداوم پیدا کند ممکن است بتواند فضاهای تراژیک را به وجود آورد . پس بهتر است بدانیم که ما در جهان آرمان‌ها زندگی نمی‌کنیم بلکه در جهان واقعیت‌ها حضور داریم . »
این استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت : « توافق هسته‌ای تنها براساس متن آن مورد توافق قرار می‌گیرد، ضمن اینکه بهتر است بدانیم آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها همواره براساس متن مذاکرات، رفتار حقوقی داشته و فعالیت می‌کنند، لذا در چنین شرایطی هرگونه چالش می‌تواند نتایج مخاطره‌آمیزی را به وجود آورد . »
وی با بیان اینکه موفقیت توافق به دو موضوع بستگی دارد، افزود : « موضوع اول این است که خطوط قرمز کشورها مورد توجه قرار گرفته و موضوع دوم هم آن است که توافق تداوم پیدا کند و روندهای برگشت‌پذیری در آن نباشد . »
۱۵ شهریور ۱۳۹۴
برگرفته از : پایگاه خبرگزاری فارس (با ویرایش)
نظر شما