جامعه علویان ترکیه

نوشته ی: شعیب بهمن

چاپ اول: ۱۳۹۵

ناشر : موسسه مطالعات اندیشه سازان نور

اشاره :

مطلب زیر به قلم نویسنده ی کتاب « جامعه علویان ترکیه » در باره ی این کتاب نوشته شده است .

به رغم تلاش‌های دولت اردوغان برای ایجاد گشایش دموکراتیک و ارائه ی طرح گشایش علوی، عملاً تحول چندان جدی و مهمی در این حوزه صورت نگرفته و مطالبات علوی‌ها به قوت خود باقی مانده‌اند . این در حالی است که در میان علویان نیز یکپارچگی و وحدت برای طرح خواسته‌هایشان وجود ندارد . در واقع تنوع و چندگانگی علویان یکی از مسائل مهم در جامعه ترکیه محسوب می‌شود . این امر ضرورت جریان شناسی اجتماعی و سیاسی علویان را افزایش می‌دهد. از این رو شعیب بهمن نویسنده ی کتاب «جامعه علویان ترکیه » ، در راستای جریان‌شناسی اجتماعی علویان، کوشیده است از جنبه‌های مختلف به واکاوی مبانی اعتقادی، تاریخ تحولات، مطالبات سیاسی و اجتماعی و دیگر  مباحث مربوط به علویان بپردازد. بر این اساس کتاب «جامعه علویان ترکیه» از ۱۰ فصل تشکیل شده است :

در فصل اول نویسنده به بررسی پدیده های «علوی» و «علوی‌گرایی در ترکیه» پرداخته است ،و از یک سو  مفهوم هایی چون قزلباش، بکتاشی و علوی و  از سوی دیگر جمعیت، نژاد و پراکندگی جغرافیایی علویان را مورد بررسی قرار داده است .

نویسنده فصل دوم این کتاب را به بررسی مبانی اعتقادی و اصول مذهبی علویان اختصاص داده است. در این فصل، باورها، آموزه‌ها و اصول عقاید مذهبی علویان مورد بررسی قرار گرفته‌اند . همچنین در این فصل به تفاوت‌ها و شباهت‌های علوی‌گری با تشیع و تسنن اشاره شده است.

در فصل سوم، مراسم و مناسک مذهبی علویان همچون جم و مصاحبت و همچنین جایگاه تصوف و درگاه‌های آن نزد علوی‌ها مورد بررسی قرار گرفته‌اند .

در فصل چهارم که به تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی علویان ترکیه اختصاص یافته، ریشه‌های علوی‌گری و پیدایش آن مورد بررسی قرار گرفته است . در این فصل، قیام عصیان بابایی‌ها و ابدالان روم به عنوان مبدأ پیدایش علوی‌گری در ترکیه امروزی مورد توجه قرار گرفته‌اند . همچنین در این فصل به تأثیر صفویان بر علویان و سرکوب و اعمال فشار عثمانی‌ها نیز اشاره شده است.

در فصل پنجم نویسنده به شکل گیری ترکیه ی نوین و پیامدهای آن برای علویان پرداخته است. در این فصل، نخست سیر تحول تاریخی علوی‌گری در ترکیه ی نوین مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تأثیر تحولات نوین بر علویان در قالب سکولاریسم، شهرنشینی، دگرگونی هویتی و نوسازی علوی پرداخته شده است .

در فصل ششم، نویسنده به بررسی عوامل احیای علوی‌گرایی پرداخته است . در این فصل، مسایلی همچون مهاجرت به شهرها و افزایش شهرنشینی، ظهور بنیادگرایی مذهبی ‌در ترکیه، مسئله کُردها، شکل‌گیری فضای باز سیاسی در ترکیه و انتشار مانیفست علوی به عنوان عوامل داخلی تجدید حیات علوی‌گرایی در نظر گرفته شده‌اند . همچنین در بخش عوامل خارجی نیز به اضمحلال ایدئولوژی چپ، وقوع انقلاب اسلامی ایران، تمایل دولت ترکیه جهت عضویت در اتحادیه اروپا و بحران سوریه اشاره شده است .

در فصل هفتم نویسنده به بررسی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی علویان پرداخته است . در این فصل، ابتدا به موج‌های مشارکت اجتماعی ـ سیاسی علوی‌ها اشاره شده و سپس مسئله ی تحزب در میان علوی‌ها مورد بررسی قرار گرفته است .

فصل هشتم این کتاب به جریان‌شناسی اجتماعی و انجمن‌های علوی اختصاص یافته است . در این فصل، جریان‌‌های اجتماعی و سیاسی علویان ترکیه از یکدیگر متمایز شده‌اند و مهمترین انجمن‌های علوی مورد بررسی قرار گرفته‌اند .

در فصل نهم  و در دو بخش،  نویسنده به بررسی رابطه ی علویان با دولت و حزب عدالت و توسعه پرداخته است . در بخش اول، سیاست سنتی و ایدئولوژی رسمی دولت‌های مختلف ترکیه نسبت به علویان مورد بررسی قرار گرفته و در بخش دوم، به رویکرد حزب عدالت و توسعه به مسئله ی علوی در این کشور پرداخته شده است.

در فصل دهم، نویسنده آسیب‌ها و چالش‌های علویان ترکیه را مورد بررسی قرار داده است . در این فصل، نخست به آسیب‌شناسی علویان از ابعاد مختلف پرداخته شده و سپس چالش‌ها و موانع سازش علویان با دولت ترکیه مورد بررسی قرار گرفته‌اند .

در گفتار پایانی، کتاب حاضر با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از مباحث ارائه شده در خصوص جامعه ی علویان ترکیه و همچنین ذکر نکاتی درباره ی چشم انداز مسائل و جنبه های گوناگون زندگی مادی و معنوی آن پایان می‌پذیرد .