دکتر محمود زند مقدم در میان پژوهشگران ایرانی به عنوان برجسته‌ترین پژوهشگر و بلوچ‌شناس ایرانی شناخته می‌شود. بنا به نوشته دکتر حمید احمدی: «مطالعات میدانی محمود زند مقدم در بلوچستان، رفت و آمدهای همیشگی او به این منطقه از ایران، اقامت او در آنجا و دوستی‌اش با بسیاری از نخبگان سنتی از جمله روحانیون و روسای طوایف و نخبگان تحصیلکرده موجب شده تفسیر واقع‌گرایانه‌ای از اوضاع بلوچستان به ویژه مسائل سیاسی و اجتماعی و علل آن در سال‌های پس از انقلاب اسلامی به دست دهد.

    محمود زند مقدم در سال ۱۳۲۰ در تهران به دنیا آمده است. وی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه موفق به دریافت لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران شده و در ادامه در رشته برنامه‌ریزی منطقه‌ای از دانشگاه دورهام انگلستان دکترا می‌گیرد. وی با نخستین سفر خود در سال ۱۳۴۲ به بلوچستان برای بررسی درآمد و هزینه خانوار در روستاهای این منطقه به عنوان کارشناس مسائل اجتماعی در مرکز آمار ایران، دلبسته و پابند این منطقه اسطوره‌ای از خاک ایران شده و از آن پس ضمن حفظ ارتباط خود با این سرزمین، منشاء خدمات مهمی در آنجا می‌شود. او با انجام مطالعات گوناگون به سفارش نهادهای دولتی، به ویژه سازمان برنامه، به یکی از کارشناسان برجسته مطالعات مسائل اجتماعی و اقتصادی بلوچستان تبدیل می‌شود و پس از سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۴۵ و نقشی که وی در آن داشت، مطالعات دیگری را نیز در زمینه آب‌های سطحی و اقتصاد آب بلوچستان برای وزارت آب و برق به انجام می‌رساند. آن گونه که خود او روایت کرده، در سال‌های پیش از انقلاب، «در تمام کارهایی که از سوی دولت در آن دیار صورت می‌گرفت، همیشه بودم و در خلال آن به طور شخصی نیز به آنجا سفر می‌کردم.»

    حاصل مشاهده‌ها، بررسی‌ها و مطالعات دکتر زندمقدم در چند دهه اخیر که بدون هیچ چشمداشت و کمک از هیچ نهاد دولتی یا خصوصی انجام شده، کتابی یگانه، با اهمیت و ارزشمند به نام «حکایت بلوچ» است که برای پژوهشگران مسائل بلوچستان ایران نامی آشناست. تاکنون شش جلد از این کتاب که شامل نتایج تحقیقات میدانی و مصاحبه‌های عمیق و خواندنی وی با مردم و بزرگان نقاط مختلف بلوچستان است، منتشر شده و جلد هفتم آن نیز آماده انتشار است که البته گویا انتشار آن توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که پیش از این جلدهای سه تا پنج این کتاب را منتشر کرده بود، با مشکلاتی مواجه شده و باعث دلخوری و گلایه این استاد خستگی‌ناپذیر و ایران‌دوست شده است. گفتنی است جلدهای یک و دو کتاب حکایت بلوچ را انتشارات تیراژه منتشر کرده که هم‌اکنون نایاب است و گویا دکتر زندمقدم به دنبال یافتن ناشری برای بازنشر آن کتاب‌هاست. بی‌گمان انتشار حدود ۳۰ هزار صفحه مطلب مستند، دست اول و خواندنی درباره بلوچستان، کاری است کارستان که نام محمود زندمقدم را برای همیشه ماندگار کرده است. هر کدام از جلدهای این کتاب ارزنده به یکی از نقاط بلوچستان تعلق دارد.

    وی علاوه بر مقالات فراوان دیگری که درباره مسائل مختلف بلوچستان از جمله خشکسالی و تامین اجتماعی نگاشته، کتاب دیگری را به نام «آفاق جزیره قشم» در ۶۵۸ صفحه شامل بررسی و مطالعه در اوضاع اقتصادی و اجتماعی و «سیری در آفاق و انفس جزیره قشم»، این جزیره زیبای آرمیده در حاشیه خلیج فارس، به چاپ رسانده که آن هم در سال ۱۳۸۲ توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منتشر شده است.

«هزار سال جلالی بقای عمر تو باد/ شهور این همه اردیبهشت و فروردین»

برگرفته از: روزنامه شرق ، شماره ۱۱۵۶ به تاریخ ۱۹/۱۰/۸۹، صفحه ۱۳