دکتر اکبر اعتماد ،
نخستین مدیر سازمان انرزی هسته ای ایران

 اشاره :

این گفتگو در باره برنامه هسته ای ایران با اکبر اعتماد که نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و  از دانش آموختگان  دانشگاه پلی تکنیک زوریخ است ، نخستین بار در روزنامه ی  نیو  زوریخ  تسونگ  منتشر شده است .

پرسش : « آیا برای شما آسان بود که در سال ۲۰۰۱ به ایران باز گردید ؛  در حالی که از بسیاری از ایرانی ها که  در سال  ۱۹۷۹ ایران را ترک کرده اند ، شنیده می شود که  می گویند  ، ما هرگز به ایران بازنمی گردیم ؟ »
اکبر اعتماد :  « این کارگزاران دولت ایران  بودند که مرا دعوت کردند تا به ایران باز گردم . من هم به آنها گفتم که من به این شرط به ایران باز می گردم که با برنامه هسته ای هیچ کاری نداشته باشم . من گفتم که به عنوان یک فرد آزاد و مستقل به ایران می آیم و آنها نیز پذیرفتند. »

پرسش : «  آیا رژیم روحانیان حاکم بر ایران هرگز تلاش نکرد تا از دانش شما بهره بگیرد ؟ »
اکبر اعتماد : « چرا. آنها  از من خواستند که به عنوان « مشاور مسئولان برنامه ی هسته ای  ایران » با آنها همکاری کنم ، ولی من به آنها پاسخ منفی دادم. من هرگز نمی خواهم مشاور بشوم  ؛ می خواهم آزاد باشم .  البته اگر آنها عقیده مرا درباره این و یا آن موضوع خاص بخواهند بدانند ، آن وقت نظرم را می گویم . »

پرسش : « دیدگاه شما در باره رژیم  روحانیان حاکم  بر ایران چیست ؟  شما چگونه با آنها کنار می آیید و چگونه با آنها کار می کنید ؟ »
اکبر اعتماد : «  اینکه رژیم سیاسی ایران چه چیزی است  ، به من هیچ ارتباطی ندارد. برای من ایران به عنوان  میهن و کشورم مطرح است . من ایران را دوست دارم. من کشورم و مردم آن را دوست دارم . من با مردم کشورم زندگی می کنم  و هیچ تفاوتی برایم ندارد که چه کسی بر آنها حکومت می کند. مسلما در کار اداره هر کشور مشکلاتی  هم دیده می شود ، ولی من در این امر دخالتی نمی کنم . »

پرسش : « آیا این به معنی یک معامله است : شما آنها را به حال خود می گذارید و آنها هر کاری که می توانند در ایران انجام می دهند ؟ »
اکبر اعتماد : «  دقیقا. آنها به من احترام می گذارند و من باید منصف باشم . آنها به من می گویند که تو در گذشته ، کارت را به خوبی انجام داده ای ؛ آنها فعالیت های گذشته مرا که ایران را به این جایگاه در دانش بهره گیری از انرزی هسته ای رسانده است ، به رسمیت می شناسند . اگر بخواهم بسیار ساده این رابطه را بیان کنم ، این است :   آنها به من احترام می گذارند، نه کمتر و نه بیشتر . »

پرسش : «  در غرب رژیم ایران وجهه بسیار بدی دارد ؛ زیرا غرب بر این باور است که ایران می خواهد بمب اتمی بسازد. آیا این موضوع درست است ؟ »
اکبر اعتماد :  بله، این را درست می گویید : غرب می گوید که ایران می خواهد بمب اتمی بسازد  . اما این موضوع که ایران می خواهد این کار را بکند ، درست نیست. موضوع از این قرار است : غرب « معاهده منع گسترش سلاح هسته ای »( ان . پی . تی ) را به وجود آورده  است ؛ ولی همین غرب خود به آن احترام نمی گذارد. روح این معاهده نیز این است که تا زمانی که تو ( ایران ) که عضو این معاهده هستی، به تعهدات خود عمل کنی ، تا زمانی که ایران بمب اتمی نساخته است ، تا آن زمان ایرانی ها می توانند هر کار ممکنی را با فناوری هسته ای انجام دهند. این قرارداد بین المللی حتی از این هم فراتر می رود و می گوید : آنهایی که فناوری هسته ای را در اختیار دارند ، موظفند آن را در اختیار تو که از آن بهره ای نداری ، هم قرار دهند . ولی آنها این فناوری را در اختیار ایران قرار نمی دهند ، آن هم با این بهانه که  اگر ما به تو این فناوری را بدهیم ، با آن بمب اتمی  می سازی. این برخورد با ایران مرا شگفت زده می سازد . آیا می شود پرسید :  از چه زمانی استناد به سوء ظن ها در اجرای یک معاهده آغاز شده است ؟. این سوء ظن در خصوص ایران وجود دارد ؛ ولی تنها در اندازه ی یک سوء ظن است. »

پرسش :  « آیا شما می دانید که در گذشته در ایران آمادگی هایی برای ساخت بمب وجود داشته است ؟ »
اکبر اعتماد : « خیر . ما  در گذشته ، هرگز  کارهایی برای آماده شدن برای ساخت بمب اتمی انجام نمی دادیم . در زمانی  که من مسئولیت برنامه هسته ای را  بر عهده داشتم ، اینگونه فکر می کردم ، که این وظیفه من است که همه گونه آزمایش  را باز بگذارم . »

پرسش :  « این به آن معناست که شما اجازه داشتید تحقیقات در زمینه  ی گزینه ساخت بمب را نیز انجام دهید ؟ »
اکبر اعتماد : «در آن زمان ما غنی سازی اورانیوم با لیزر را آغاز کردیم . این امر آن زمان بسیار مدرن به حساب می آمد .  ما این کار را می کردیم  ؛ ولی این به آن معنا نبود که می خواهیم بمب بسازیم. خیلی ساده تر بگویم، هیج دولتی یک شبه تصمیم نمی گیرد که که فردا بمب اتمی بسازد.  خیر، این موضوع یک موضوع سیاسی است.  اگر شما احساس کنید که نیاز به این بمب دارید و امنیت شما در خطر قرار دارد ، آن وقت اقدام به ساخت سلاح اتمی می کنید. متاسفانه من باید این واقعیت را به شما بگویم که ایران امروز هیچ برنامه ای برای ساخت بمب اتمی ندارد ؛ ولی اگر فشارها از سوی غرب ادامه پیدا کند ، این به این معنا است که غربی ها هستند که ایران را مجبور می سازند تا اقدام به ساخت بمب اتمی کند . ایرانی ها احساس می کنند که به بمب اتمی نیاز دارند تا در منطقه خاورمیانه از قدرت برخوردار باشند. اسرائیل ، پاکستان ، هند و روسیه یعنی همه کشورهایی که همسایگان ایران هستند ، بمب اتمی دارند. و ایران اگر واقعا از سوی غرب بیشتر تحت فشار قرار گیرد ، آن وقت  ممکن است کار ساخت بمب اتمی را آغاز کند. من بر این عقیده ام که  ایران این حق را هم دارد. چرا اسرائیل ، پاکستان و هند اجازه دارند بمب اتمی بسازند و غربی ها نیز با آنها همکاری می کنند ، در حالی که آنها هرگونه ارتباطی را با ایران قطع کرده اند ، آن هم به خاطر این سوء ظن که  « شاید ایران بخواهد بمب اتمی بسازد ؟». این  برخورد هیچ  منصفانه نیست . »

پرسش : « این موضوع مسلم است که ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه هسته ای نظامی داشته  ، ولی از آن سال به بعد،  آن را متوقف کرده است . امروز برای کارشناسان روشن شده  است که ایران همه ابزارهای لازم برای ساخت بمب اتمی  را دارد، ولی هنوز تصمیمی برای این امر اتخاذ نشده است. آیا این درست است ؟ »
اکبر اعتماد : « در پاسخ شما یک « آری » می گویم و یک « نه ». این موضوع که ایرانی ها تا سال ۲۰۰۳ برنامه هسته ای نظامی داشته اند ، درست نیست . این ادعا درست نیست ؛ فقط سازمان های امنیتی آمریکا این ادعا را طرح می کنند. آن زمان ایرانی ها حتی نمی توانستند رویای ساخت بمب  اتمی را هم در سر داشته باشند. ولی این موضوع که ایرانی ها امروز تاکید می کنند که ما حق داشتن همه فناوری ها را داریم  ، درست است. و این هم درست است که ایرانی ها تصریح می نمایند که ما همه فناوری ها را می توانیم در کنار یکدیگر داشته باشیم . ولی ما تصمیم نگرفته ایم که بمب اتمی بسازیم. در ایران وضعیت مانند وضعیت در آلمان و ژاپن است ؛ یعنی آنها قابلیت ساخت بمب اتمی را دارند ، ولی این کار را نمی کنند ، زیرا نیازی به آن ندارند. وضعیت ایران هم دقیقا همینطور است ؛ یعنی آنها تا زمانی که به آن نیاز نداشته باشند ، آن را نمی سازند و اگر ضرورتی ایجاد کند ، آن را خواهند ساخت. این موضوع نسبتا روشن است. آیا این طور نیست؟ چرا در خاورمیانه  کشوری مانند ایران نباید ایزارهای لازمی  را که با آنها از خود بتواند دفاع کند ، داشته باشد ؟ »

پرسش : « شما تایید می کنید که ایران همه ی ابزارهای لازم را در کنار هم قرار می دهد و آماده سازی های لازم را می کند تا آماده باشد که در صورت اتخاذ تصمیم ،  بتواند بمب اتمی را بسازد. آیا درست است ؟ »
اکبر اعتماد : « نه کاملا. این درست است که ایران تحقیقات را در زمینه های مختلف انجام می دهد . در زمینه تحقیقات  هسته ای  مرزی وجود ندارد و بر اساس « معاهده  منع  گسترش سلاح هسته ای »( ان . پی . تی ) نیز ایران این حق را دارد. اینکه چرا این کار را می کند ، من نمی دانم  ؛ زیرا من که نمی توانم مغز زمامداران کشورم را بخوانم . »

پرسش : « وقتی من با رابرت کلی ، رئیس سابق بازرسان آژانس انرژی هسته ای صحبت می کردم ، او می گفت : شما به مرکز غنی سازی اورانیوم نطنز نگاه کنید . این مرکز خیلی بزرگتر از یک مرکز برای برنامه هسته ای غیرنظامی است و باید برای کار دیگری باشد. ضمنا شما برای آنکه با بیماری سرطان نیز مبارزه کنید ، نیازی به غنی ساری اورانیوم در غلظت بالا تا این حد ندارید. پس قضیه از این قرار است که ایرانی ها یا نمی دانند چه می کنند و یا اینکه موضوع بزرگتری را در سر دارند ؛ یعنی یک برنامه هسته ای نظامی .  شما در این زمینه چه می گویید  ؟ »
اکبر اعتماد : « اولا در مرکز نطنز، اورانیوم غنی سازی در حد بالا نمی شود و حداکثر غلظت اورانیوم غنی سازی شده در آنجا بین ۴ تا ۵ درصد است. چنین اورانیوم غنی سازی شده ای را تنها برای سوخت نیروگاه اتمی می توان به کار گرفت. این در باره ی نطنز . نکته دیگر نیاز ایران به سوخت لازم برای نیروگاه تحقیقاتی تهران است. برای تولید این سوخت به اورانیوم غنی سازی شده تا غلظت ۲۰ در صد نیاز است. ایرانی ها در سراسر جهان از هر کشوری که ممکن بود ، خرید این سوخت را درخواست کردند ؛ ولی هیچ کشوری حاضر نبود آن را در اختیارشان قرار دهد.  این درحالی است که این نیروگاه برای ساخت رادیوداروها در پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است. ایرانی ها آن وقت گفتند  : اگر شما این سوخت را در اختیار ما نگذارید ، ما خودمان آن را تولید می کنیم . آنها اینک در مرکز فردو اورانیوم را تا ۲۰ درصد غنی سازی می کنند. این اورانیوم با این غلظت برای ادامه کار نیروگاه تحقیقاتی تهران ضرورت دارد. اگر غرب حاضر نشود تا با ایران همکاری کند، آن وقت ایرانی ها مرتبا پیش تر خواهند رفت. شاید کار  به جایی برسد که بفهمند که ما همه ی ابزار لازم را برای ساخت بمب در اختیار داریم . »

نیروگاه تحقیقاتی تهران

پرسش : « یعنی شما می گویید که تنها فشار غرب ایران را مجبور می کند تا بمب اتمی بسازد ؟ »
اکبر اعتماد : « بله، کاملا همینطور است.و غربی ها در این زمینه حق هیچ اعتراضی را ندارند . آنها می بایست با ایران همکاری می کردند. این کار « تنها  » کار درستی است که با انجام آن می توان از ساخت بمب اتمی از سوی ایران جلوگیری کرد .»

پرسش : « شما از همکاری با ایران صحبت می کنید. به نظر شما راه حل چیست؟ غربی ها در کجا باید با ایران همکاری کنند ؟ »
اکبر اعتماد : « من برای شما مثالی می زنم . در زمان مدیرت من بر سازمان انرژی هسته ای ایران ،  ده درصد از سهام  « مرکز غنی سازی اورانیوم اورودیف » فرانسه  دارایی ایرانی ها بود ؛ یعنی ما در ده درصد در تولیدات اورانیوم این مرکز سهم داشتیم . در آن زمان من خودم  این قرارداد را امضا کردم . آن وقت چه شد؟ پس از پیروزی انقلاب در ایران ، فرانسوا میتران رئیس جمهور فرانسه شد. وی یکباره گفت که درست است که ایران ده درصد در این نیروگاه سهیم است ؛ ولی ما به آن اجازه نمی دهیم که تولیدات این مرکز به ایران داده شود. وقتی شما اینگونه با ایران رفتار کنید ، آن وقت این کشور خود باید آستین ها را بالا بزند. و امروز دقیقا همین کار را کرده است ؛ زیرا فرانسه ورود کارشناسان ایران را به این مرکز ممنوع کرد . »

پرسش : « ما امروز  مذاکرات بی پایانی را در استانبول و بغداد و مسکو شاهد هستیم . گاهی آدم حس می کند که این مذاکرات به بازی موش و گربه  شبیه شده است. شما راه خروج از این بن بست را در کجا می بینید ؟ »
اکبر اعتماد : « آنچه من می توانم به شما بگویم ، این است که کاری که غرب می کند غیرقانونی، و مغایر با « معاهده منع گسترش سلاح اتمی » و ضمنا دارای نتیجه معکوس است. شما می گویید که آنها می خواهند مانع از آن شوند که ایران بمب اتمی بسازد ؛ ولی من می گویم که آنها ایران را ناگزیر می کنند تا بمب اتمی را بسازد. این یک نکنه است. چگونه می توانیم از این بن بست خارج شویم؟ من هیچ راهی برای برون رفت از این بن بست نمی شناسم .  من معتقدم که در حال حاضر اصلا موضوع به اتم ربطی ندارد. نه، غربی ها از ایران ترسی ندارند. آنها این بهانه را پیدا کرده اند تا تحریم ها را علیه ایران اعمال کنند و فشار بر آن را افزایش دهند . »

پرسش : « پس هدف غربی ها چیست ؟ »
اکبر اعتماد : « اگر مسئله اتمی هم وجود نداشت آنها موضوع دیگری را پیدا می کردند. امروز مشکل در اینجاست که ایران موضعی را اتخاذ کرده  است که غرب نمی تواند آن را بپذیرد. این یک مبارزه است و ادامه دارد. در وضعیت کنونی من هیچ راه حلی نمی بینم . »

نیروگاه هسته ای بوشهر

پرسش : « یعنی اگر به گونه ی دیگری بخواهیم بگوییم، فقط گزینه ی «جنگ » باقی می ماند ؟ »
اکبر اعتماد : « خیر. من معتقدم که غرب در وضعیت و موقعیتی نیست که علیه ایران جنگ بکند. ایران که افغانستان نیست. ایران که عراق نیست. شما غربی ها  گاهی اوقات فراموش می کنید که ملت ایران مصمم است تا از کشور خود دفاع کند.  همانگونه که در جنگ صدام علیه ایران  ، از کشورش دفاع کرد . ملت ایران این کار را علیه هر کشور دیگری هم می کند . من معتقدم که اسرائیل و آمریکا قادر نخواهند بود به ایران حمله کنند. ولی اگر با این وجود این کار را بکنند، کل خاورمیانه را دچار ناآرامی ای می کنند که  در جریان آن ، در نهایت ،همه مردم خاورمیانه علیه خود آنها به پا خیزند. اگر آنها امروز تحریم ها را لغو نکنند هیچ راه حلی وجود نخواهد داشت . »

پرسش : « اگر تحریم ها لغو شوند، آن وقت چه خواهد شد ؟ »
اکبر اعتماد : « اگر تحریم ها لغو شوند ، آن وقت ایران شاید به راه حلی برای کنار آمدن با غرب دست پیدا کند؛ یعنی همکاری در زمینه انرژی اتمی، در چنین وضعیتی ایران خود غنی سازی اورانیوم تا غلظت ۲۰ درصد را متوقف می سازد . »

پرسش : « آیا شما نگران وضعیت امروز هستید ؟ »
اکبر اعتماد : « نه ، به هیچوجه ؛ اما موضوعی که باعث شگفتی من شده ، آن است که اسرائیل هر روز ایران را تهدید به حمله نظامی می کند. ولی هیچکس به دولت اسرائیل  نمی گوید که :  شما چگونه به خود اجازه می دهید که به ایران حمله کنید ؟  مانند این است که شورای امنیت سازمان ملل  متحد تقریبا وجود ندارد. شورای امنیت می بایست به آنها بگوید که شما چنین حقی  را ندارید که به کشور دیگری حمله کنید. اسرائیل به لبنان، عراق و سوریه حمله کرد و هیچکس چیزی نگفت . و اینک می گویند که ایران زمانی می تواند بمب اتمی داشته باشد. گیریم که زمانی هم ایران بمب اتمی بسازد ، ولی این کار را نمی کند که از آن استفاده نماید . آدم بمب اتمی را می سازد تا از خود دفاع کند . »

پرسش : « ولی آیا احمدی نژاد نگفت که اسرائیل را باید نابود ساخت ؟ »
اکبر اعتماد : « او هرگز چنین حرفی را نزده است . »

پرسش : « پس او چه گفته است ؟ »
اکبر اعتماد : « او گفت که اسرائیل از روی نقشه محو می شود ؛ ولی نه از سوی ایران بلکه به خاطر آنکه از دید تاریخی در جای اشتباهی وجود دارد و به همین خاطر، روزی از روی نقشه جهان ناپدید می شود. او نگفت که ایران این کار را می کند. »

پرسش : « پس چه کسی این کار را می کند ؟ »
اکبر اعتماد : « تاریخ .  فلسطینی ها در وضعیت بسیار بدی قرار دارند. لبنان، سوریه ، عراق و همه کشورهای عربی به این امر علاقه دارند و اینک مصر نیز به آنها پیوسته است ؛ ولی  ایران  ، نه . اسرائیل با کشورهای عربی مبارزه می کند و نه با ایران . من این موضوع  را که موضع کشورهای غربی همیشه علیه ایران است ، درک نمی کنم .  من آنچه را احمدی نژاد گفت ، با دقت خواندم . گفته های او  در سخنرانی هایش  از سوی غربی ها و به طورعمدی ، اشتباه ترجمه شده است . »

یادآوری : این گفتگو، به طور زنده ، در برنامه ی « روند شاور» از شبکه ی  یک تلویزیون آلمانی زبان سوییس  (FS1 ) به طور کامل پخش شده است .

برگرفته از:  روزنامه نیو زوریخ تسونگ