روز جمعه هشتم مهرماه ۱۴۰۱، اطراف مصلای شهر زاهدان شاهد وقوع حوادث غم‌انگیز و پرهزینه‌ای بود که در تاریخ استان سیستان ‌و بلوچستان بی‌سابقه بود. متاسفانه  در این حوادث تعدادی از هموطنان جان‌شان را از دست داده یا زخمی شدند. در روز پنجم آبان‌ماه ۱۴۰۱، شورای تامین استان سیستان‌ و بلوچستان پس از نزدیک به چهار هفته  از وقوع این حوادث، و پس از اعزام گروه‌های تحقیق و تفحص اطلاعیه‌ای صادر کرد و به همراه تشریح ابعاد تلخ حوادث روی داده  و جان باختن «برخی از نمازگزاران در مصلا» قصور برخی از مأموران و عزل رئیس کلانتری ۱۶ و فرماندۀ انتظامی شهرستان زاهدان را پذیرفت و از تشکیل پرونده در این زمینه خبر داد.

حادثۀ زاهدان درحالی روی داد که حدود یک ماه برای رسیدگی به ماجرای حساس دشتیاری وقت بود، اما برخورد ریشه‌ای صورت نگرفت و اطلاع‌رسانی شفافی نیز دربارۀ ابعاد موضوع صورت نگرفت. مسئولان ذیربط در سطح استان و بالاتر، از کنار چنین موضوع حساسیت ‌برانگیز و بااهمیتی به‌ سادگی گذشتند و از ارائۀ هرگونه توضیح رسمی و شفاف و یا اطلاع‌رسانی همراه با دادن اطمینان‌ خاطر به شهروندان، خودداری کردند. مسولان می توانستند برای برخورد با تخلف احتمالی متهم که از کارکنان یکی از نهادهای دولتی بوده، در چهار هفتۀ پیش از هشتم مهرماه نسبت به بروز هر نوع واکنشی پیش‌دستی کنند و خود در مقام مدعی‌العموم وارد عمل شوند؛ اما متاسفانه چنین نشد. حوادث پس از درگذشت خانم مهسا امینی در تهران نیز مزید بر علت شد تا فضای روانی در زاهدان تحت تأثیر قرار گیرد. حتی در نماز جمعۀ اول مهرماه ۱۴۰۱ نیز شواهدی از اعتراض و نارضایتی افکار عمومی در میان نمازگزاران جمعه در مصلای زاهدان نیز بروز کرد و این هشداری برای مسئولان استانی بود که تدبیری بیاندیشند؛ اما متاسفانه چنین نشد و شد آنچه نباید می‌شد. جنس ماجرای زاهدان با ویژگی حوادث کشور در پی فوت خانم امینی متفاوت بود؛ اما متاسفانه مسئولان امر متوجه حساسیت مباحث ناموسی در استان نشدند و البته، کسی نیز به صورت علنی و شفاف در این باره مؤاخذه نشد. و اگر برخوردی هم با مسئولی صورت گرفت، به اطلاع افکار عمومی نرسید !

با پذیرش قصور برخی مأموران، منطقی آن بود که دولت با ابتکار عملی در پی استمالت از مردم زاهدان برآید. محاکمۀ سریع و علنی مأموران متخلف و اعلام حکم مجازات متخلفان و دلجویی از خانواده‌های داغدار و عفو بازداشت‌شدگان حوادث روز جمعه، هشتم مهرماه ۱۴۰۱ می‌توانست به مثابه آبی باشد بر آتش برافروخته شده. حتی در محافل اجتماعی در زاهدان گفته می‌شد، اگر حکم مجازاتی نیز برای متهمان احتمالی صادر می‌شد با پیگیری معتمدان و شخصیت‌های اجتماعی، خانوادۀ قربانیان از حق خود گذشت می‌کردند. صدوراین احکام می‌توانست اعتمادساز و آرامش‌بخش باشد؛ که نشد !

در این باره روی دادن چند اتفاق مهم توانست امیدهایی ایجاد کند. اعزام گروه تحقیق و تفحص، اعلام قصور و خطای برخی از اعضای نیروی انتظامی، اعزام حجت‌الاسلام علی‌اکبری به منطقه و سپس برکناری گروهی از مسئولان سیاسی و انتظامی شهرستان زاهدان و استان سیستان‌ و بلوچستان. اگر این اتفاقات مثبت همراه با برگزاری دادگاه متخلفان به ‌صورت علنی  یا حداقل با حضور خانواده‌های داغدار و وکلای شان انجام می‌شد و زمینۀ گفت ‌و گوی مستمر و جدی و نهادمند با شخصیت‌های مؤثر از جمله معتمدان و مولوی‌ها و رؤسای طوایف و سرداران و شخصیت‌های فرهنگی و علمی ذی‌نفوذ همراه می‌شد، روند حوادث بعدی کنترل می‌شد و هزینه‌های کمتری پرداخت می‌شد. کم‌تجربگی برخی شخصیت‌های اعزامی برای دلجویی و گفت‌وگو، عدم استمرار شفاف گفت‌وگوها و عدم تناسب میان اتفاقات روی داده و کیفیت برخورد با متخلفان احتمالی به شکاف‌ها دامن زد.

در این روزها که به نام هفتۀ وحدت نامگذاری شده، فرصتی هست تا بر بخشی از شکاف‌ها غلبه یافت. ارائۀ بسته‌ای حاکمیتی و مبنی بر ابتکار عملی اساسی که هم مجازات متخلفان را در پی داشته باشد، هم گذشت و عفو و هم رسیدگی به وضعیت مجروحان و خانواده‌های داغدار را در خود داشته باشد و هم ابتکاری در ارائۀ خدمات جدی به شهروندان زاهدانی و استان محروم سیستان و بلوچستان مانند ارائۀ برنامۀ پنج‌سالۀ توسعۀ استانی در ذیل برنامۀ هفتم توسعه، می‌تواند شکاف‌های ایجادشده را مهار کند و زمینۀ همگرایی و همبستگی ملی را ارتقا دهد. منطق حکمرانی ملی‌اندیشانه ایجاب می‌کند برای گذر از برخی رویدادهای ناخوشایند و دلخراش و حفظ حقوق شهروندان، تمام جوانب امر مورد توجه قرار گیرد و راه برای گذر از شرایط فعلی فراهم شود. در غیر این صورت، با استمرار رویه‌های سابق، نه شکافی پر می‌شود و نه امیدی جوانه می‌زند و مسائل پیچیده‌تر و راه‌حل‌ها نیز دشوارتر می‌شود. راه برای ابتکار عمل جدّی و اثرگذار، اگرچه چندان هموار نیست اما ارزیابی روند حوادث سال گذشته بیش از پیش بر  ضرورت ارائۀ ابتکار عملی دربارۀ حوادث ناخوشایند زاهدان تأکید می‌کند. مردمان شریف این بخش از ایران عزیزمان چشم به راه عقلانیت و مدارای بیشتری هستند.

برگرفته از : روزنامۀ هم میهن ،  شنبه، هشتم مهرماه  1402 (با ویرایش)