پس از هشت‌ ماه از درگذشت خانم مهسا امینی و پیامدهای اعتراضی و اجتماعی آن، رئیس‌جمهور کمیتۀ ویژه‌ای را مأمور بررسی ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱ کرد. در حالی این هیئت مأموریت یافته ابعاد ناآرامی‌های سال ۱۴۰۱ را بررسی کند که همچنان برخی پیامدهای اعتراضات از جمله اعدام‌های اخیر در اصفهان، برخی اعتراض‌ها در اصفهان و زاهدان و دیگر نقاط رسانه‌ای می‌شود. اعتراض‌های خیابانی در زاهدان و پس از برگزاری نماز جمعۀ این شهر از جمله مواردی است که در جمعه‌های ماه‌های گذشته همچنان استمرار داشته است. رئیس‌جمهور در دیدار روز گذشته از منطقۀ مکران دربارۀ حادثۀ هشتم مهرماه ۱۴۰۱ زاهدان گفت: برخی ‌نمازگزاران و عابران در حادثۀ هشتم مهرماه ۱۴۰۱ زاهدان مورد ظلم قرار گرفتند، از آنها شخصا دلجویی می‌کنم.

۱.در حادثۀ هشتم مهرماه ۱۴۰۱ زاهدان، بنا بر گزارش شورای تأمین استان سیستان ‌و بلوچستان در پنجم آبان‌ماه ۱۴۰۱ «متأسفانه برخی هموطنان مظلوم و نمازگزاران جان خود را از دست ‌داده و یا مجروح شدند» و وعده داده شد «طی بررسی‌های تکمیلی و در صورت مشخص‌شدن مواردی دیگر از قصور یا تقصیر احتمالی پرسنل و فرماندهان انتظامی جهت رسیدگی و اقدام به مراجع ذی‌ربط ارسال خواهد شد». تا امروز اهالی منطقه منتظر برخورد جدی با متخلفان هستند که این‌چنین ظلم کردند و برخی نمازگزاران و عابران را هدف گرفتند.

۲. در اوایل مهرماه ۱۴۰۱ دختر جوان رزمی‌کاری به نام مهسا موگویی در فولادشهر اصفهان بر اثر شلیک تفنگ ساچمه‌ای کشته شد و رئیس کل دادگستری استان اصفهان خبر داد «تیراندازی به این دختر توسط افراد ناشناس و به وسیلۀ اسلحه ساچمه‌ای انجام شده و نمونۀ این را در چند روز گذشته چندین بار داشته‌ایم؛ اضافه بر این دو تیم از کارآگاهان مجرب استان مشغول بررسی موضوع هستند؛ قطعا دستگاه قضائی تحقیقات کامل و دقیق را جهت شناسایی عاملان این جنایت انجام خواهد داد». تاکنون و پس از گذشت چند ماه، دادگستری اصفهان دربارۀ نتایج بررسی‌های خود هیچ اطلاعاتی منتشر نکرده است.

۳. در ماه‌های ابتدایی ناآرامی‌های تهران و سایر نقاط تصاویری منتشر شد که گروهی با لباس نیروهای انتظامی به اموال خصوصی و خودروها آسیب وارد می‌کردند. دستگاه‌های ذی‌ربط در این باره با پلیس‌نما نامیدن این افراد و بیان اینکه تخریب با سوءاستفاده از لباس پلیس صورت گرفته است، وعده دادند این افراد شناسایی خواهند شد و با متخلفان پلیس‌نما برخورد می‌شود. دربارۀ این موضوع نیز تاکنون توضیحات قانع‌کننده و روشنگری داده نشده و مشخص نشده است که این افراد چه کسانی بودند و چرا و چگونه به این اقدامات دست زده‌اند؟ دیگر اینکه این افراد معرفی نشده‌اند و مجازات احتمالی آنان نیز مشخص نیست به چه ترتیبی صورت گرفته باشد!

۴. در روزهای دهۀ نخست اسفندماه ۱۴۰۱ در حاشیۀ مسائل پیش‌آمده دربارۀ مدرسۀ ۱۳ آبان نارمک و برخورد نامناسب با یک زن و کشیده‌شدن خشن موی وی توسط لباس‌شخصی‌ها در اطلاعیۀ سخنگوی فراجا گفته شد که «کارکنان پلیس هیچ نقشی در آن حادثه نداشته‌اند» و در این اطلاعیه تأکید شد که «پلیس ضمن تبری جستن از این‌گونه اقدامات، پس از انجام بررسی‌های لازم، نتیجه را به سمع و نظر شهروندان خواهد رساند». نتیجۀ برخورد قضائی با این لباس‌شخصی‌ها به کجا رسیده است؟

۵. اعلام آغاز فعالیت کمیتۀ ویژۀ بررسی ابعاد ناآرامی‌ها در حالی است که تاکنون دربارۀ ریشه و ابعاد حوادثی مانند آنچه در بندهای پیشین به عنوان نمونه آورده شد و تاکنون نتیجۀ بررسی‌ها و برخورد قانونی احتمالی با مقصران و متهمان داده نشده است. همچنان مشخص نیست که آمران و عاملان کشته‌شدن شماری از نمازگزاران و شهروندان عادی زاهدان با چه حکم قطعی‌ای روبه‌رو شده‌اند؟ همچنین مشخص نیست که چرا در حوادث چند ماه گذشته در برخی استان‌ها و شهرستان‌ها (مانند استان مازندران، استان گیلان، استان کردستان و بخش‌هایی از استان آذربایجان غربی) حوادث با هزینه‌های انسانی یعنی کشته و زخمی‌شدن شماری روبه‌رو بوده، درحالی‌که در رویدادهای مشابه در نقاط دیگر تلفات به این اندازه و به این شدت نبوده است ! آیا سوء تدبیرهای محلی در افزایش تلفات مؤثر بوده یا اینکه عوامل دیگری در بروز خشونت‌ها اثر گذاشته است؟

۶. در جریان حوادث غمبار سال گذشته، ظرفیت‌‌های زیادی در حوزۀ عمومی در دسترس بود که می‌توانست برای کاهش هزینه‌ها مورد توجه قرار گیرد؛ با بهره گیری از ظرفیت نخبگان و معتمدان محلی، نهادهای غیردولتی متنوع و ظرفیت‌های رسانه‌ای کشور از جمله صدا و سیما، احزاب سیاسی و مانند آن می شد برای کاهش هزینه های درگیری ها اقدام کرد که متأسفانه این ظرفیت‌ها به جدّ مورد توجه قرار نگرفتند و در نتیجه، بر ابعاد موضوع افزوده شد. برای نمونه، دربارۀ حوادث زاهدان ظرفیت بزرگ نخبگان و معتمدان محلی همچنان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد تا بتوان بر جو موجود فائق آمد و با ابتکار عمل و انعطاف به ریشه‌یابی و حل ‌و فصل مسائل موجود دست یازید. ساختار اجتماعی استان سیستان ‌و بلوچستان دارای ویژگی‌های خاصی است که استفاده از این ظرفیت‌ها می‌تواند در گره‌گشایی‌ها از مسائل موجود ایفاگر نقش باشد. انعطاف مسئولان و لزوم برخورد جدی با عاملان و آمران حادثۀ هشتم مهر ۱۴۰۱ زاهدان و خطاها یا اهمال‌های صورت‌گرفته و مجازات جدی مقصران احتمالی در سوی دیگر ماجرا می‌تواند به کاهش نارضایتی‌ها و هیجان‌های موجود  یاری برساند.

 آیا کمیتۀ ویژۀ بررسی ناآرامی‌ها می‌تواند با سعۀ صدر و واقع‌بینی و استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی بخش‌های غیردولتی و دولتی، ریشه‌یابی و بررسی وجوه متعدد حوادث غم‌انگیز سال گذشته را به شکلی بی‌طرفانه به فرجام برساند؟ در میان بخشی از جامعه و افکار عمومی این پرسش مطرح است که درحالی‌که برای متهمان پرونده‌های دیگر به سرعت اقدام و احکام اجرا می‌شود، چرا دربارۀ موارد پیشگفته چنان شدت عمل و سرعتی مشاهده نمی‌شود؟ این در حالی است که افزایش اجرای احکام اعدام متهمان مختلف، از جمله متهمان حوادث اخیر و نیز برخی متهمان مواد مخدر و دیگر جرائم، بازتاب بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی بر جای گذارده است. به ‌ویژه که برخی از متهمان از مدت‌ها قبل حکمشان صادر و تاکنون اجرا نشده بود و نیز اجرای احکامی که همچنان برخی رویه‌های قانونی فرجام‌خواهی، مانند متهمان اخیر اصفهان، برایشان محتمل بود، با چه هدفی اجرا شده است؟! دربارۀ چنین موضوعاتی نیز ضروری است کمیتۀ ویژه با درنظرگرفتن مصالح و منافع ملی و حقوق شهروندان برنامه‌های خود را ساماندهی کند.

برگرفته از : روزنامۀ شرق، ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲  (با ویرایش)